12/11/2009
Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Νέας Ορεστιάδας
1. Τα κίνητρα της Ίδρυσης του Μουσείου
Μια ομάδα δασκάλων και καθηγητών, με την προτροπή του Δάμη Θεοδώρου, Επιθεωρητή των Δημοτικών Σχολείων, άρχισε από 1972 να συγκεντρώνει Ιστορικό και Λαογραφικό υλικό της Νέας Ορεστιάδας και της Περιφέρειας.
Το υλικό αυτό είναι παραμελημένο, ξεχασμένο αλλά πολύτιμο, γιατί παρέχει ενδιαφέρουσες πληροφορίες, που αφορούν τις ασχολίες των κατοίκων της Νέας Ορεστιάδας και της Περιφέρειας της, τα συναισθήματά τους, την πίστη τους, το χαρακτήρα και τις αντιλήψεις, τα ήθη και τα έθιμα και ιδιαίτερα την ιστορία του Κάραγατς και της Αδριανούπολης, απ' όπου προέρχονται οι πρόσφυγες της Νέας Ορεστιάδας και σημαντικές πληροφορίες για την ίδρυση της νέας πατρίδας, της Νέας Ορεστιάδας.
Το υλικό αυτό αποτελεί πηγή έρευνας και μελέτης για τις σημερινές και μελλοντικές γενιές. Είναι αναντικατάστατη έκφραση της πολιτιστικής κληρονομιάς και ανεκτίμητη μαρτυρία του παρελθόντος. Είναι δείγμα της οικονομικής ευημερίας και της πνευματικής ανόδου , του ψυχικού σθένους και του υψηλού φρονήματος των κατοίκων της περασμένης εποχής, των κατοίκων των αλησμόνητων πατρίδων.
Είναι η τοπική ιστορία, η πρόσφατη ιστορία μας, που έχει σχέση με τις ρίζες μας και όταν μιλούμε για την ελληνικότητά μας, δεν αρκεί να επικαλούμαστε μόνο τους αρχαίους προγόνους, αλλά πρέπει να επικαλούμαστε και την ιστορία του παππού μας, του προπάππου μας, πριν από 80 ή 100 χρόνια. Η γνώση αυτής της τοπικής ιστορίας, οδηγεί στην επίγνωση της εθνικής μας ταυτότητας.
Η ομάδα αυτή των δασκάλων και καθηγητών έβλεπε πως τις καθημερινές ανάγκες τις κάλυπτε η βιομηχανία και το εμπόριο. Ο εξοπλισμός των σπιτιών, τα κειμήλια που είχαν μεταφέρει απ' το Κάραγατς και την Αδριανούπολη, από πολλές δεκαετίες είχαν αντικατασταθεί με κάθε νέο και σύγχρονο. Ο παραδοσιακός ρουχισμός π.χ. είτε πουλήθηκε για την επιβίωση, ή παραμερίστηκε γιατί δεν ήταν πρακτικός. Τα έπιπλα και τα σκεύη χαρακτηρίστηκαν αναχρονιστικά και απομακρύνθηκαν ως άχρηστα.
Τα σιδερένια κρεβάτια με τα λευκά κεντημένα σεντόνια, τους κρεβατόγυρους, με τις περίτεχνες δαντέλες, τις μαξιλαροθήκες και τα κλινοσκεπάσματα αντικαταστάθηκαν από τα ξύλινα κρεβάτια και το σύγχρονο ρουχισμό του εμπορίου. Οι κασέλες και τα μπαούλα από τις ντουλάπες και τις ντιβανοκασέλες. Τα χάλκινα σκεύη, τα εμαγέ και τα πήλινα παραχώρησαν τη θέση τους στα σύγχρονα ανοξείδωτα.
Η ομάδα αυτή σκέφτηκε και θεώρησε υποχρέωσή της να συγκεντρώσει και διασφαλίσει τις συνθήκες διαφύλαξης, αξιοποίησης και ανάδειξης αυτής της κληρονομιάς των προσφύγων του Κάραγατς και της Αδριανούπολης. Γιατί έβλεπε πως ο τρόπος ζωής, οι σχέσεις των ανθρώπων, η λειτουργία του σπιτιού, έμεναν μονάχα στις μνήμες των παλαιοτέρων. Οι οικιακές εργασίες, όπως η υφαντική, η χειροτεχνία, η αρτοποιεία, η διατήρηση τροφίμων κ.ά. είχαν για πάντα ξεχαστεί. . Πρέπει ν' αναφέρουμε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε από τους κατοίκους της Νέας Ορεστιάδας και της Περιφέρειας, οι οποίοι με έκπληξη και θαυμασμό, αντίκρισαν πολλά από τα κειμήλια τους σε έκθεση που οργανώθηκε από το σύλλογό μας τον Ιούνιο του 1993, σε αίθουσα του Πνευματικό Κέντρου του Δήμου. ΄Ετσι δόθηκε η ευκαιρία να θυμηθούν οι παλαιότεροι και να γνωρίσουν οι νεότεροι έναν τομέα της ζωής των Θρακιωτών, κατά το 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ου αιώνα. Ο επισκέπτης έβλεπε πόσο βαθιές έχει τις ρίζες της η παράδοση στο παρελθόν, στις αξέχαστες πατρίδες, στο πνεύμα του Βυζαντινού Πολιτισμού, στην εποχή των Οδρυσών.
Ακολούθησε η ίδρυση και η λειτουργία του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου του Συλλόγου.
2. Ιστορικό της Ίδρυσης του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου.
Από το 1972, όπως αναφέραμε , άρχισε η συλλογή του Ιστορικού και Λαογραφικού υλικού της περιοχής. Με τη συγκέντρωση όμως αυτού του υλικού, παρουσιάστηκε το πρόβλημα της στέγης, του χώρου όπου θα συγκεντρώνονταν αυτό το υλικό και θα εκθέτονταν, για να το βλέπουν οι επόμενες γενεές. Το πρόβλημα αυτό το έλυσε το τότε Διοικητικό Συμβούλιο, με Πρόεδρο τον Κιηγμά Νικόλαο. Κατέλαβε το κτίριο Δημόσιας Οικονομικής Υπηρεσίας Ορεστιάδας, που προέρχεται από κληρονομιά του Ορεστιαδίτη Φιλίμπελη Αχιλλέα, Αγίων Θεοδώρων 103, αυτό στο οποίο στεγάζεται και σήμερα το Μουσείο. Αρχικά επιβλήθηκε να πληρώνει ο Σύλλογος μηνιαίο μίσθωμα στο Δημόσιο. Ύστερα από ενέργειες του τότε Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου, απαλλάχτηκε ο Σύλλογος από την καταβολή του μισθώματος. Επόμενος στόχος ήταν να παραχωρηθεί το κτίριο από την Κτηματική Εταιρία Δημοσίου στο Σύλλογο. Μετά από αλληλογραφία τεσσάρων ετών, παραχωρήθηκε τελικά το ισόγειο για χρήση και αργότερα παραχωρήθηκε και ο 1ος όροφος.
Το κτίριο αυτό δεν είχε την κατάλληλη υποδομή, για να φιλοξενήσει Ιστορικό και Λαογραφικό υλικό. Έτσι άρχισε ο αγώνας για τη διευθέτηση του κτιρίου και τη διαμόρφωσή του, ως χώρου μουσείου. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου ήθελε να καταστεί ο χώρος κατάλληλος από κάθε άποψη, γι' αυτό ζήτησε τη βοήθεια της Ελληνικής Εταιρίας Λαογραφικής Μουσειολογίας, που έδρα της ήταν στην Αθήνα. Αυτή σε ειδικό πρόγραμμα που κατάρτισε, για τα πιο σημαντικά Μουσεία της Θράκης, συμπεριέλαβε και το μουσείο του Συλλόγου μας.
Η Ελληνική Εταιρία Λαογραφικής Μουσειολογίας επιχορηγήθηκε απ' το Υπουργείο Πολιτισμού για το πρόγραμμά της και αποφάσισε την αποπεράτωση του Μουσείου μας. Ανέθεσε την αρχιτεκτονική μελέτη στον αρχιτέκτονα της πόλης μας Ασημάκη Ιωάννη, την ηλεκτρομηχανολογική μελέτη στο μηχανολόγο μηχανικό Παρουσίδη Νεράντζη, τη λαογραφική και μουσειολογική μελέτη στις λαογράφους - μουσειολόγους: Έφη Μαντζούτσου και Αλεξάνδρα Νικηφορίδου, τη συντήρηση του λαογραφικού υλικού στη συντηρήτρια Τερεζάκη Ιωάννα. Τη γενική εποπτεία και συντονισμό του έργου είχε η Ζώρα Πόπη, Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Λαογραφικής Μουσειολογίας , σε στενή συνεργασία με το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου και ιδιαίτερα με τον Πρόεδρο του Συλλόγου Κολοκορώνη Γεώργιο. Ορίστηκε επίσης αντιπρόσωπος της Εταιρίας , για την επίβλεψη της εκτέλεσης των αρχιτεκτονικών εργασιών, ο Ασπρούλης Χρήστος, αρχιτέκτονας, κάτοικος Νέας Ορεστιάδας.
Το Φθινόπωρο του 1993 άρχισε η υλοποίηση των εργασιών της αρχιτεκτονικής και ηλεκτρομηχανολογικής μελέτης, παράλληλα δε άρχισε και η συντήρηση του Ιστορικού και λαογραφικού υλικού. Χάρη στην οικονομική επιχορήγηση του υπουργείου Πολιτισμού, αλλά και χάρη στις ενέργειες της Ελληνικής Εταιρίας της Λαογραφικής Μουσειολογίας, για την εξεύρεση ιδιωτών χορηγών, πραγματοποιήθηκε η αναμόρφωση του χώρου, ο απαραίτητος κλιματιστικός εξοπλισμός και τοποθετήθηκε το υλικό, σύμφωνα με τους κανόνες της λαογραφικής επιστήμης και της σύγχρονης λαογραφικής μουσειολογίας. Αξιοσημείωτη ήταν και η συνδρομή του Δήμου της Νέας Ορεστιάδας και του Νομαρχιακού Διαμερίσματος Έβρου. Τα εγκαίνια του Μουσείου έγιναν το Σεπτέμβριο του 1994.
Το έργο όμως του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου δε σταμάτησε εδώ, συνέχισε τη συλλογή Ιστορικού και Λαογραφικού υλικού. Συγκέντρωσε 2.500 περίπου αντικείμενα λαογραφικού υλικού, περισσότερα από 1.000 ιστορικά έγγραφα και 850 φωτογραφίες, σχετικές με την ιστορία της Νέας Ορεστιάδας. Από το 1997 ενδιαφέρθηκε εγγράφως για τη μεταφορά της Βιβλιοθήκης της Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας της Αδριανούπολης με έδρα τη Θεσσαλονίκη, στη γνώριμή της περιοχή, στη Νέα Ορεστιάδα και τη στέγασή της στο Μουσείο, με σκοπό την αναβάθμιση του. Μ' αυτήν τη βιβλιοθήκη το Ίδρυμα του Ιστορικού και Λαογραφικού μας Μουσείου θα λειτουργεί με την πραγματική υπόσταση της έννοιας του Μουσείου, όπως και στην αρχαιότητα λειτουργούσε κάθε Μο0υσείο. Ζήτησε επίσης απ' το Μουσείο «Μπενάκη» τα ιερά άμφια του Θρακιώτη Αγίου του Κυρίλλου ΣΤ΄.
3. Ανέγερση Νέας Πτέρυγας του Μουσείου
Σκοπός του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου ήταν η ανέγερση μιας νέας πτέρυγας του Μουσείου, που θα αποτελούσε ενιαίο κτιριακό συγκρότημα με το υπάρχον κτίριο του Μουσείου σε παρακείμενο οικόπεδο επιφάνειας 10μ.χ 17μ, με σκοπό να εκθέσει όσο το δυνατόν περισσότερο υλικό. Το Διοικητικό Συμβούλιο ενδιαφέρθηκε για την παραχώρηση αυτού του οικοπέδου απ' την Κεντρική Υπηρεσία Ακινήτων του Δημοσίου. Πράγματι το οικόπεδο παραχωρήθηκε απ' το Δημόσιο στο Σύλλογό μας, αντί του ποσού των 7.300.000 δραχμών, εξοφλητέο σε επτά ετήσιες δόσεις.
Το 2001 έως το 2003 η νέα τριώροφη πτέρυγα, επιφάνειας 360 τ.μ. κτίστηκε με δαπάνες Ευρωπαϊκού Προγράμματος και φορέα το Δήμο Ορεστιάδας, με δήμαρχο τον Παπαϊωάννου Άγγελο, αφού προηγουμένως το Διοικητικό Συμβούλιο ενδιαφέρθηκε για τη σύνταξη των σχετικών μελετών. Δεν ολοκληρώθηκαν βέβαια όλες οι κτιριολογικές και μουσειολογικές εργασίες. Τις μελέτες συνέταξαν δωρεάν οι: 1)Μακατσώρης Σάββας, Πολιτικός Μηχανικός. 2) Κουρούδη Παναγιώτα, Αρχιτεκτόνισσα. 3) Παρουσίδης Νεράντζης, Μηχανολόγος Μηχανικός. 4) Παπαδόπουλος Διαμαντής, Μηχανολόγος Μηχανικός και 5) Κολοκοτρώνη Αναστασία, Υπομηχανικός. Το 2006 με Διασυνοριακό Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα τοποθετείται ανελκυστήρας με φορέα το Δήμο Ορεστιάδας και Δήμαρχο τον Τζότζολα Γρηγόρη.
Εκθέματα του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου
Στην είσοδο εξωτερικά, βλέπουμε το πηγάδι με την πέτρινη λεκάνη, που είναι δείγμα κατεργασίας της πέτρας από παραδοσιακούς μαστόρους, βλέπουμε επίσης και μία μεταλλική βρύση από τις πρώτες, που τοποθετήθηκαν στο δίκτυο ύδρευσης της Νέας Ορεστιάδας.
Μπαίνοντας στο Μουσείο και αφού περάσουμε το γυάλινο ανεμοφράκτη, διαβάζουμε σε ειδικούς πίνακες το σύντομο ιστορικό της ίδρυσης του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου. Αποσπάσματα της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923, σύμφωνα με την οποία έγινε ο ξεριζωμός των Χριστιανών Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης και παραχωρήθηκε το Κάραγατς και η γύρω περιοχή, για πολεμική αποζημίωση στους Τούρκους.
Απέναντι ακριβώς από την είσοδο, στην αίθουσα του ισογείου βλέπουμε τη βοϊδάμαξα φορτωμένη με τη γεωργική σοδειά των προσφύγων, σκεύη του νοικοκυριού, γεωργικά εργαλεία, στρωσίδια, εικονίσματα και προπαντός φορτωμένη με αναμνήσεις και πίκρες του ξεριζωμού.
Στο ισόγειο είναι εκτεθειμένα: Οι ξύλινοι γρύλοι, η τσότρα(ξύλινο δοχείο) νερού ή κρασιού, το ξύλινο αλέτρι, ο πλούχος(σιδερένιο άροτρο), γεωργικό εργαλείο για το όργωμα , που αντικατέστησε το ξύλινο άροτρο. Η ντουκάνα, ξύλινο γεωργικό εργαλείο, για το αλώνισμα των σιτηρών και των οσπρίων, που το έσερναν στο αλώνι βόδια, αγελάδες ή άλογα.
Καβραμάδες(δρεπάνια) και παλαμάρκες για το θέρισμα, αχυροφάγια για το αλώνισμα και για το λίχνισμα. Ψαλίδια κουρέματος προβάτων, βοϊδόχτενα, τρικέλι, γεωργικό σκαπτικό εργαλείο, αντίστοιχο με το δικέλι, εργαλεία πεταλωτή, διάφορα πέταλα, νυχοκόπτης των ζώων, ντουρβάνα, κουδούνια σε διάφορα μεγέθη, που χρησιμοποιούνταν σε αγελάδες, τράγους, πρόβατα κ.τ.λ.
Μια γκλίτσα σκαλισμένη με πολύ μεράκι, διάφορες ζυγαριές(καντάρια), που ζύγιζαν κυρίως γεωργικά προϊόντα. Παρλαμάς, ειδικό εργαλείο για το κομμάτιασμα των κρεάτων. Τα σύνεργα του καφετζή, δίσκος με μπρίκι, με φλιτζάνι, το καραφάκι και διάφορα μπουκάλια και ποτήρια. Μεγάλοι μύλοι του καφέ και των μπαχαρικών. Εργαλεία του σιδερά, όπως το μουχάνι(φυσερό), που χρησιμοποιούνταν για το άναμμα και τη διατήρηση της φωτιάς στο καμίνι. Τα σύνεργα του τσαγκάρη, που αποτελούνται από πολλά κομμάτια και μ' αυτά έφτιαχνε τα χειροποίητα παπούτσια εκείνης της εποχής.
Στους τοίχους του ισογείου βλέπουμε επίσης κρεμασμένες φωτογραφίες, απ' την ίδρυση της Νέας Ορεστιάδας και εικόνες αναπαράστασης διάφορων γεωργικών εργασιών, όπως το όργωμα, το θέρισμα, το αλώνισμα κι άλλες.
Ανεβαίνοντας στον 1ο όροφο βλέπουμε δύο συντηρημένες ξύλινες εξώπορτες σπιτιού, παρόμοιες μ' αυτές που είχαν στα σπίτια τους οι πρόσφυγες στο Κάραγατς και στην Αδριανούπολη.
Στον 1ο όροφο είναι τοποθετημένα: Ο αργαλειός με τα λανάρια, τα αδράχτια, την ηλακάτη, την ανέμη, το ροδάνι, τις σαΐτες, ξυλόγλυπτες παραδοσιακές ρόκες με σχέδια. Διάφορες τοπικές αυθεντικές παραδοσιακές φορεσιές της Αδριανούπολης, του Κάραγατς, της Νέας Βύσσας, της Στέρνας, του Σάκκου, της Καβύλης, Κλεισσούς, Πυθείου, Πετράδων, Μεαξάδων, Λάδης, Αλεποχωρίου, Πενταλόφου, Πετρωτών κ.ά. τοποθετημένες σε ειδική προθήκη. Υπάρχει ποικιλία παραδοσιακών φορεσιών, γιατί οι κάτοικοι πολλών χωριών της Περιφέρειας είναι πρόσφυγες από διάφορες περιοχές της Ανατολικής Θράκης.
Στα εκκλησιαστικά κειμήλια ξεχωρίζουν ο αρχιερατικός θρόνος, ξυλόγλυπτο κειμήλιο, καλυμμένο με φύλλα χρυσού, το αρτοφόριο, δύο ξυλόγλυπτα αναλόγια, εικόνες τοίχου και κολυμβήθρα.
Στην ενότητα των μουσικών οργάνων βλέπουμε την αρμόνικα, τη μασιά, τον άσκαυλο, το ούτι, το κλαρίνο, τη τζαμάλα, τις φλογέρες κ.ά.
Στην ενότητα των σκευών της κουζίνας βλέπουμε τον ξύλινο σουφρά, τα διάφορα ξύλινα, πήλινα, χάλκινα και σιδερένια σκεύη.
Βλέπουμε επίσης το στρωμένο δωμάτιο υποδοχής, με τραπέζι, καθίσματα, κόμο, μπουρό, καθρέφτη, μπαούλο με εξωτερική διακόσμηση, γκαζόλαμπα κρεμασμένη στην οροφή, σπαθιά, όπλα, κάδρα, γραμμόφωνο, μαγκάλι, χαλί, όλα φερμένα απ' την Αδριανούπολη και το Κάραγατς.
Αυτά και πολλά άλλα κειμήλια απ' το Κάραγατς, την Αδριανούπολη, που κουβάλησαν μαζί τους οι πρόσφυγες της Νέας Ορεστιάδας και της Περιφέρειας, μπορεί να δει ένας επισκέπτης του Ιστορικού και Λαογραφικού μας Μουσείου.
Ακολουθεί αναλυτική παρουσίαση μερικών αντικειμένων του Μουσείου. Στο σύνολό τους τα λαογραφικά αντικείμενα του Μουσείου είναι μέχρι στιγμής 2.850 και τα Ιστορικά έγγραφα ξεπερνούν τα εξακόσια.
Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ορεστιάδας
Διευθυντής: κος.Μαυρίδης
Αγίων Θεοδώρων 87, 68200 Ορεστιάδα
Τηλέφωνο - fax: 25520 28080 / 6977567566.
Ώρες λειτουργίας
Χειμερινή περίοδος: 11.00-13.00 και 18.00-20.00
Θερινή περίοδος: 11.00-13.00 και 20.00-22.00
|