Αναζητήστε στην Πύλη

Σύνθετη αναζήτηση
 
Αρχική 29 Μαρτίου 2024
Πολιτισμός Αρχιτεκτονική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική Ανατολική Μακεδονία και Θράκη Νομός Ξάνθης

Βόρεια όψη της Γέφυρας του Σταμάτη
(Φωτογραφία: Νικόλαος Θ.Κόκκας)
Σύμβολα χαραγμένα πάνω στη γέφυρα του Σταμάτη
(Φωτογραφία: Νικόλαος Θ.Κόκκας)

Ήχοι - Βίντεο
Δεν υπάρχουν αρχεία ήχου και βίντεο.

Σχετικοί Σύνδεσμοι
Δεν υπάρχουν σχετικοί σύνδεσμοι.

Άλλα Αρχεία
Δεν υπάρχουν αρχεία.
ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ
Νεοκλασσική Αρχιτεκτονική
Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ
Ανατολική Μακεδονία και Θράκη
Νομός Δράμας
Νομός Έβρου
Νομός Καβάλας
Νομός Ξάνθης
Νομός Ροδόπης
Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική: ΥΠΟΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ Ολες οι κατηγορίες
Δεν υπάρχουν υποκατηγορίες στη Θεματική Κατηγορία που επιλέξατε.

20/11/2006
Γέφυρα του Σταμάτη

Νικόλαος Κόκκας
Πηγή: ΙΠΕΤ-ΚΕΤΕΠ
© Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης
προεπισκόπηση εκτύπωσης

Η γέφυρα του Σταμάτη βρίσκεται σε υψόμετρο 330 μ. και έχει προσανατολισμό Ν-Β (βόρεια έξοδος προς Ωραίον). Απέχει 3.5 χλμ από τη Σμίνθη, ακολουθώντας τον παλιό δρόμο Σμίνθης-Ωραίου. Το μονοπάτι ερχόταν εδώ από τα χωριά Προσήλιο και Χρυσό (περνώντας από τη θέση Τοκμάκοβο) και μετά τη γέφυρα κατευθύνονταν προς το Ωραίον ή τον Κύκνο. Το μονοπάτι από Ορεστινή συναντούσε το μονοπάτι από Ισαία στον οικισμό Γκάτσκοβο. Η ονομασία της γέφυρας όπως και του παρακείμενου οικισμού στα πομάκικα είναι «Σταμάτη-μος» («μοστ» στα βουλγαρικά σημαίνει γέφυρα) ή Σταμάτ κιουπρού. Το Σταμάτη-μος (Βασιλοχώρι) δεν πρέπει να συγχέεται με το χωριό Σταμάτιο (Σταματάτσκο) που βρίσκεται στα νοτιοδυτικά της γέφυρας του παπά και είναι κτισμένο σε υψόμετρρο 560 μέτρων γύρω από την κορυφή Τσούκα (υψ. 634 μ.). Η χρήση του ονόματος Σταμάτης τόσο για τη γέφυρα αυτή όσο και για τους οικισμούς Σταματάτσκο και Σταμάτη-μος δε μπορεί να είναι τυχαία. Ο εκπαιδευτικός Γ.Ταουκτσόγλου το 1961 σημειώνει ότι ο Σταμάτης ήταν παπάς και δυναμικό μέλος της δημογεροντίας. Ντόπιοι Πομάκοι πάλι μας ανέφεραν ότι ήταν ο μάστορας που έφτιαξε το γεφύρι και ότι την κατασκευή ανέθεσε κάποιος σουλτάνος.
Η γέφυρα του Σταμάτη είναι τρίτοξη με προσανατολισμό Ν-Β (βόρεια έξοδος προς Ωραίον). Το μήκος του καταστρώματος είναι 41 μ. και το πλάτος του 2.80 μ. Το στηθαίο πάνω στο κατάστρωμα είναι ιδιαίτερα ψηλό, 55 εκ. Η καμάρα του μεγάλου τόξου έχει μήκος 16 μ. και ύψος 8.20 μ. ενώ απέχει από την κορυφή του καταστρώματος 1.30 μ. Χαρακτηριστικό είναι το δέσιμο των λίθων του τόξου με εναλλάξ τοποθέτηση μεγαλύτερων και μικρότερων λίθων ώστε να δένεται η κατασκευή, δημιουργώντας σφήνες μέσα στο τόξο. Οι πέτρες που χρησιμοποιήθηκαν για το μεγάλο τόξο έχουν μήκος 53 εκ. Το βόρειο τόξο έχει μήκος 5.80 μ. και ύψος 5.50 μ., ενώ το μήκος του νότιου τόξου είναι 1.50 και το ύψος του 4 μ. Για το μεγάλο τόξο από την ανατολική όψη χρησιμοποιήθηκαν 142 πέτρες μήκους 52 εκ. Στα μικρότερα τόξα οι πέτρες που χρησιμοποιούνται είναι 7 πόντους μικρότερες σε μήκος (το μήκος τους είναι 45 εκ.) από εκείνες του κεντρικού τόξου. Η καμπύλωση του μεγάλου τόξου δεν ξεκινάει από την επιφάνεια του νερού αλλά εδράζεται σε βάθρα ύψους δύο μέτρων. Το γείσο του τόξου έχει βάθος 5 εκ. Στο βορειοδυτικό βάθρο του μεσαίου τόξου παρατηρείται τριγωνική προεξοχή που προστάτευε το βάθρο από τις πιέσεις του νερού. Το ύψος αυτής της «πλώρης» είναι 2.20 μ., ενώ οι πλευρές του τριγώνου έχουν μήκος 1.80 μ. και 1.90 μ. αντίστοιχα. Στο βάθρο του ίδιου τόξου υπάρχει μια τετράγωνη οπή, από εκείνες που είχαν χρησιμοποιηθεί για τη σκαλωσιά. Οι υπόλοιπες ανάλογες τρύπες είχαν καλυφθεί από τους κατασκευαστές.
Στη γέφυρα του Σταμάτη αξίζει να προσέξουμε τρία σύμβολα που έχουν χαραχθεί στο δεξί μέρος της ανατολικής όψης του μεγάλου τόξου. Τα σύμβολα που είναι ορατά πάνω σε τρεις πέτρες του τόξου είναι:
Α. Σύμβολο που μοιάζει με ανθρώπινη φιγούρα ή κλειδί. Αποτελείται από έναν κύκλο στο πάνω μέρος, μία μακριά γραμμή και έχει δύο γραμμές στο κάτω μέρος σαν πόδια (η αριστερή κοντύτερη από τη δεξιά). Διακρίνεται επίσης μια προεξοχή στη μέση της κεντρική γραμμής προς τα δεξιά.
Β. Σύμβολο σα ρομφαία ή σα φλόγα. Το πάνω μέρος μοιάζει με περίτεχνα σκαλισμένη κόψη σπαθιού και το κάτω μέρος με λαβή.
Γ. Σύμβολο σαν ψαροκόκαλο ή στάχυ. Διακρίνεται μια ευθεία γραμμή και δύο σειρές από μικρότερες γραμμές που τέμνουν την κεντρική γραμμή. Το σύμβολο είναι κατεστραμμένο τόσο στο πάνω όσο και στο κάτω μέρος του.

Πρέπει να σημειωθεί πως σύμβολο σαν ψαροκόκαλο υπάρχει επίσης στο κλειδί του μεγάλου τόξου στη γέφυρα του 5ου χλμ του δρόμου Ξάνθης-Σταυρούπολης. Εκεί το σχέδιο είναι πιο καθαρό. Οι οκτώ γραμμές που ξεκινούν από τον κεντρικό άξονα είναι μεγαλύτερες και στο πάνω μέρος σχηματίζεται ένας κύκλος σαν κεφάλι. Στην περίπτωση της γέφυρας του Σταμάτη το σχήμα είναι πιο στενόμακρο. Το προσεκτικό σκάλισμα των συμβόλων αποκλείει την περίπτωση να έγιναν μετά το χτίσιμο του γεφυριού. Πρέπει, λοιπόν, να συνδέονται με την ταυτότητα του μάστορα ή του χορηγού. Τι ερμηνεία μπορούμε να δώσουμε στα τρία αυτά σύμβολα; Είναι απλώς διακοσμητικά στοιχεία του γεφυριού; Αποτελούν κάποιο είδος υπογραφής; Υπάρχει κάποια σύνδεση ανάμεσα στα τρία σύμβολα, κάποια κωδικοποιημένη πληροφορία ή ιστορία που αφηγούνται; Αυτή τη στιγμή δεν είμαστε σε θέση να δώσουμε κάποια σοβαρή ερμηνεία στα ερωτήματα αυτά.
Σχετικά με τη σημερινή κατάσταση της γέφυρας του Σταμάτη σημειώνουμε πως το νοτιοδυτικό τόξο είχε καταστραφεί και έχει κατασκευαστεί ένας υποστηρικτικός τοίχος για να το διασώσει. Η επισκευή αναφέρεται ότι έγινε πριν από τρεις-τέσσερις δεκαετίες.