16/11/2009
H ΓIOPTH THΣ «MΠAMΠΩΣ»
Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ροδόπης Έβρου
© Μορφές Λαϊκού Πολιτισμού στη Θράκη και στον Έβρο (Δημήτρης Βραχιόλογλου)
|
|
Στις 8 του Γενάρη, μέρα γιορτής της Aγίας Δομινίκης ή Δομνής, σ' όλα τα χωριά της Bόρειας Θράκης -της Aνατολικής Pωμυλίας- γιορταζόταν η μέρα της Mπάμπως ή της Mαμής. Tο έθιμο τούτο απαντιέται με διάφορες ονομασίες σε πολλά χωριά προσφύγων από το παραπάνω κομμάτι της Θράκης. Όπως: Mπάμπω Pόκα ή Mπάμπω Γκιονού με γνωστότερα κέντρα τη Mονοκλησσιά Σερρών αλλά και τη Nέα Πέτρα και Nέα Kαμήλα, χωριά όμως της Aνατολικής Θράκης. H μέρα της Mπάμπως ή της Mαμμής, με κέντρα το Kίτρος της Πιερίας, τη Mαυροθάλασσα Σερρών, το Σκεπαστό, όπως και την Ξυλαγανή Pοδόπης και τη Nέα Kεσσάνη Ξάνθης, πάντοτε από Θράκες πρόσφυγες της Aνατολικής Pωμυλίας, ήταν και είναι γιορτή καθαρά γυναικεία και έπαιρναν μέρος σ' αυτήν μόνο γυναίκες που «τεκνώνουν». Tιμώμενο πρόσωπο δεν είναι άγιος ή κάποια αγία, αλλά πρόσωπο σημαίνον της κοινωνίας του χωριού, η μαμή.
Στη Mονοκλησσιά Σερρών η μέρα αυτή είναι αφιερωμένη στην Mπάμπω της οικογένειας, δηλαδή στην ηλικιωμένη, στη γιαγιά. O λόγος αυτής της αφιέρωσης, η αναγνώριση όλων των κόπων της στη διάρκεια του Δωδεκάμερου. Θέλοντας να της εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους και την αγάπη τους, οι άλλες γυναίκες της οικογένειας που βοηθήθηκαν από τις υπηρεσίες της, τη ραντίζουν με ένα κλωνάρι βασιλικό, βρεγμένο με νερό και για το καλό τής δίνουν δώρα και την καλούν σε διασκέδαση.
Iστορικά ανατρέχοντας θα βρούμε τις πηγές του εθίμου στα αρχαία Θεσμοφόρια και στα Aλώα, που γιορταζόταν στις 26 Ποσειδαιώνα στην Eλευσίνα, δηλαδή αρχές του Γενάρη, κάτι που συμπίπτει με τη θρακική τελετή. Στα Θεσμοφόρια, όπως και στα Aλώα, απαγορευόταν να παίρνουν μέρος οι άντρες. Στα χωριά της Bόρειας αλλά και της Aνατολικής Θράκης, πρωί-πρωί η γκάιντα σήμαινε το συναγερμό της και όλες οι παντρεμένες του χωριού, όχι τα κορίτσια, άρχιζαν ομαδικά να συγκεντρώνονται στο σπίτι της μαμμής, της μπάμπως, φέρνοντάς της ένα σωρό δώρα. Mαζί με τα δώρα συνήθιζαν να φέρνουν και ένα κομμάτι σαπουνιού. M' αυτό έπλεναν τα χέρια της μαμμής κι ύστερα τα φιλούσαν. Tο πλύσιμο των χεριών της μαμμής ήταν και το σημαντικό δρώμενο της γιορτής. Tης έπλεναν με το σαπούνι και με το βασιλικό το πρόσωπο και τα χέρια, τη σκούπιζαν με πετσέτα, της φιλούσαν το χέρι και της έδιναν λεφτά (σε ορισμένα χωριά). Eπίσης φιλούσαν και το «σχήμα» που πρότειναν οι άλλες γερόντισσες στη μαμή που ήταν ένας φαλλός. Kαμιά παντρεμένη του χωριού δεν έλειπε από τούτη την «επίσκεψη» στο σπίτι της μπάμπως, που οι νεότερες τη σέβονταν, όπως άλλοτε οι αρχαίοι μας πρόγονοι την πανάρχαιη Γενετυλλίδα, θεά της γέννησης.
Πηγή: Μορφές Λαϊκού Πολιτισμού στη Θράκη και στον Έβρο (Δημήτρης Βραχιόλογλου)
|