25-10-2006
Καπναποθήκες
Μελκίδη Χρύσα
Πηγή: Ι.Π.Ε.Τ./ Κ.Ε.Τ.Ε.Π.
© Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας ? Θράκης
|
|
Οι καπναποθήκες, ειδικότερα της Ξάνθης, η οποία αποτέλεσε το σημαντικότερο καπνικό κέντρο της περιοχής στην διάρκεια της όψιμης οθωμανικής περιόδου, δημιουργήθηκαν για την διαλογή, επεξεργασία και αποθήκευση του καπνού, του οποίου η καλλιέργεια άρχισε να αναπτύσσεται στην περιοχή της πόλης σταδιακά από τις αρχές του 18ου αι. Στα τέλη του ίδιου αιώνα πήρε την μορφή μονοκαλλιέργειας, που έγινε η αφορμή για την αλλαγή των παραγωγικών σχέσεων στην περιοχή της πόλης με την πλήρη επιβολή της εμπορευματικής οικονομίας μέχρι το 1860, σε αντίθεση με το ισχύον τότε παραδοσιακό φεουδαλικό, θεσμικό οικονομικό σύστημα της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι καπναποθήκες της Ξάνθης ήταν αρχικά κτήρια ισόγεια, κεραμοσκεπή και αργότερα διώροφα, με εντυπωσιακό μέγεθος και μορφολογία. Χτίσθηκαν έξω και μακρυά από την τότε υπάρχουσα πόλη (από την σημερινή παλιά πόλη) νότια και νοτιοανατολικά. Η μορφολογία τους χαρακτηρίζεται από την επίδραση της αρχιτεκτονικής των βιομηχανικών κτηρίων της Δυτικής Ευρώπης της εποχής της βιομηχανικής επανάστασης του τέλους του 19ου αι. Η μορφολογία αυτή επέδρασε στην τοπική αρχιτεκτονική της Ξάνθης τόσο σε κοσμικά, όσο ακόμα και σε θρησκευτικά κτήρια, όπως σε ορισμένα από τα τζαμιά της πόλης. Πολλές καπναποθήκες είχαν μόνο μία είσοδο, επειδή ο οθωμανικός νόμος για τον φόρο του καπνού του 1875, απαγόρευε την ύπαρξη δεύτερης, με στόχο την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου του καπνού. Στα καπνεργοστάσια-καπναποθήκες της Ξάνθης εργάζονταν χιλιάδες καπνεργάτες, μέλη όλων των κοινοτήτων της οθωμανικής κοινωνίας. Μεταπολεμικά αποτελούσαν ένα από τα πιο ζωντανά τμήματα της τοπικής κοινωνίας, αριθμώντας περί τους 6000 άνδρες και γυναίκες. Από τα διασωθέντα κτήρια καπναποθηκών στην Ξάνθη χαρακτηρίσθηκαν ως τώρα διατηρητέα τα 15. Μερικά απ΄ αυτά αναστηλώθηκαν ή αναστηλώνονται για να στεγάσουν σύγχρονες λειτουργίες. Καπναποθήκες αυτού του τύπου ανεγέρθηκαν και σε άλλες πόλεις που η οικονομία τους είχε σχέση με την διακίνηση του καπνού, όπως η Γενισέα, αρχική πρωτεύουσα της αντίστοιχης οθωμανικής επαρχίας που σήμερα περιλαμβάνεται στον Ν. Ξάνθης, η Δράμα και η Καβάλα, από το λιμάνι της οποίας πραγματοποιούνταν οι εξαγωγές καπνού της περιφέρειας.
Πηγές:Δ. Μανδαλόζης, Γ. Ρουκούνης, Μ. Γιαννοπούλου Ρουκούνη, «Οι καπναποθήκες της Ξάνθης», Θρακικά Χρονικά, Ξάνθη, τ. 45/1991, σ.σ.72-85, Χ. Μελκίδη, Τα μουσουλμανικά μνημεία της Ξάνθης και η Συμβολή τους στην πολεοδομική εξέλιξη της πόλης, Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πολυτεχνική Σχολή, Οκτώβριος 1999.
|