28/11/2007
Μοσυνόπολη-Μαξιμιανούπολη

Αικατερίνη Μπάλλα
Πηγή: Ι.Π.Ε.Τ./ Ε.Κ. «Αθηνά»
© Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης

Στην θρακική παράκτια πεδιάδα δυτικά της Κομοτηνής και νότια από τους πρόποδες του Παπίκιου, κοντά στο χωριό Μίσχος, βρίσκονται τα λείψανα της Μοσυνοπόλης. Στη θέση της Μοσυνοπόλης βρισκόταν κατά πάσα πιθανότητα η προγενέστερη πόλη Μαξιμιανούπολη, η οποία ήταν παρακείμενη της Εγνατίας οδού και ανήκε στην επαρχία Ροδόπης. Έως τον 9ο αιώνα η πόλη είναι γνωστή ως Μαξιμιανούπολη. Από την εποχή αυτή και μετά γίνεται σημαντικό κέντρο και χαρακτηρίζεται από τον Γρηγόριο Πακουριανό ως κάστρο με «σπίτια», «οικοστάσια» και «οίκους».

Ο Ιουστινιανός Α΄ (527-565) ανακατασκεύασε τις οχυρώσεις της Μαξιμιανουπόλης, ενώ ο Βασίλειος Β΄ (976-1025) χρησιμοποίησε πολλές φορές την πόλη ως στρατιωτική βάση για τις εκστρατείες του εναντίον των Βουλγάρων. Η Μαξιμιανούπολη μνημονεύεται στις πηγές ήδη από τον 4ο αιώνα και, όπως μαρτυρείται, αντιπροσωπεύτηκε από επισκόπους στις συνόδους των ετών 431, 451, 459 και 553, ενώ από τον 7ο έως τον 9ο αιώνα η πόλη εμφανίζεται στον κατάλογο των αυτοκέφαλων αρχιεπισκοπών, γεγονός που αποδεικνύει ότι υπήρξε σημαντικό κέντρο της Θράκης. Το 879 η πόλη με την ονομασία Μοσυνόπολη πλέον, απέστειλε τον επίσκοπο Παύλο για τη Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη. Από τον 10ο αιώνα έως τον 12ο αιώνα η Μοσυνόπολη αναγράφεται ως επισκοπή υπαγόμενη στη μητρόπολη Τραϊανουπόλεως, η οποία αποτελούσε εκκλησιαστική επαρχία Ροδόπης. Το 1041 ο Μιχαήλ Δ΄ διέμεινε στη Μοσυνούπολη προκειμένου να καταπολεμήσει τις βουλγαρικές εξεγέρσεις και το 1083 ο Αλέξιος Α΄ ξεκίνησε από τη Μοσυνούπολη και πορεύτηκε εναντίον των Παυλικιανών. Σύμφωνα με τις πηγές την εποχή αυτή τμήματα της ακίνητης περιουσίας της πόλης ανήκουν στη Μονή της Θεοτόκου Πετριτζονίτισσας. Στα 1210 η Μοσυνόπολη αποτελεί λατινική αρχιεπισκοπή με μία επισκοπή υπαγόμενη σ'αυτήν (Ξάνθεια) και το 1233 μαρτυρείται κάποιος λατίνος επίσκοπος της πόλης.

Οι αναφορές των βυζαντινών πηγών στην πόλη της Μοσυνόπολης είναι συχνές αφού υπήρξε τόπος διαμονής πολλών αυτοκρατόρων και αξιωματούχων, αλλά και το επίκεντρο των αιματηρών εμφυλίων συγκρούσεων στους τελευταίους αιώνες της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Το 1204 συναντήθηκαν στην πόλη ο πρώην αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ και ο Αλέξιος Ε΄ Μουρτζούφλης, όπου ο τελευταίος τυφλώθηκε από τον πεθερό του. Το 1205 ή 1206 η πόλη καταστράφηκε από τον Καλογιάννη. Κοντά στα ερείπια της αρχαίας πόλης Μεσήνης, που βρισκόταν κοντά στο Περιθεώριον και τα Κουμουτζηνά, συγκρούστηκαν οι αντίπαλοι Μομιτζίλος και Ιωάννης Καντακουζηνός (1343, 1344). Η πόλη την περίοδο αυτή είναι κατεστραμμένη και οι κάτοικοί της έχουν μεταφερθεί στα γειτονικά Κουμουτζηνά (Κομοτηνή). Το Πατριαρχείο, με διάταγμά του τον Αύγουστο 1347, παραχώρησε το δικαίωμα στο μητροπολίτη Τραϊανουπόλεως να εδρεύει στη Μοσυνόπολη. Η πόλη παρέμεινε σε πλήρη οργάνωση έως το τέλος του 13ου αιώνα Στα 1433 η άλλοτε καλά οχυρωμένη πόλη, όπως και ένα τμήμα των τειχών της, καταστράφηκε εντελώς και ερημώθηκε. Το λεγόμενο Θέμα Μοσυνοπόλης μαρτυρείται από το τέλος του 13ου αιώνα και συμπεριλαμβάνεται μαζί με το Βολερόν, τις Σέρρες και τον Στρυμόνα σε μία διοικητική ενότητα.

Στην περιοχή της Μοσυνοπόλης, δεν έχουν διενεργηθεί ακόμα συστηματικές αρχαιολογικές ανασκαφές. Οι επιφανειακές έρευνες έχουν αποκαλύψει ορθογώνιο οχυρωματικό τείχος με μήκος στον ανατολικό και τον δυτικό τοίχο 400μ., και περίπου 730μ στον βόρειο και τον νότιο. To τείχος είναι κατασκευασμένο από αργούς λίθους, λευκό κονίαμα, αποτμήματα πλίνθων και ολόκληρες σειρές πλίνθων. To τείχος φέρει κυκλική έπαλξη, ορθογώνιους και τετράγωνους πύργους, ενώ στην ανατολική του πλευρά βρίσκονται τα λείψανα ενός προτειχίσματος και ίχνη ενός τάφου.

Στην περιοχή της Μοσυνοπόλης εντοπίστηκαν συστάδες τάφων που ανήκουν στο παλαιοχριστιανικό νεκροταφείο της πόλης. Το αξιοσημείωτο πλήθος των τάφων υποδηλώνει τη σημασία της πόλης και το γεγονός ότι αποτελούσε σημαντικό κέντρο της Θράκης ήδη από τα παλαιοχριστιανικά χρόνια. Σε ορισμένους από τους τάφους αυτούς και στην ευρύτερη περιοχή βρέθηκαν πήλινα όστρακα, οξυπύθμενοι πίθοι της βυζαντινής εποχής, χάλκινα νομίσματα του Κωνσταντίνου Β΄, που είχαν κοπεί μεταξύ των ετών 335-337 και 343-348 μ.Χ., σιδερένιοι ήλοι, χάλκινο ενώτιο και τμήμα ψελίου από υαλόμαζα. Στον αρχαιολογικό χώρο της Μοσυνόπολης εντοπίστηκαν επιπλέον, επιτύμβια επιγραφή του 5ου -6ου αιώνα, μετρική επιγραφή του 11ου αιώνα πάνω σε μαρμάρινο επιστύλιο που αναφέρει κάποιον Κωνσταντίνο ως ιδρυτή ναού, ενώ στη θέση Υφαντές, περίπου 2χλμ. ανατολικά της Μοσυνοπόλης, βρέθηκαν τρεις ενεπίγραφες μαρμάρινες πλάκες και γλυπτά αρχιτεκτονικά μέλη μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής.

Τα ανασκαφικά ευρήματα της περιοχής φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής.

Βιβλιογραφία:

Αρχαιολογικός Άτλας του Αιγαίου ? Από την Προϊστορία έως την Ύστερη Αρχαιότητα, (1998). Έκδοση Υπουργείου Αιγαίου-Πανεπιστημίου Αθηνών, σελ. 176.

Αρχαιολογικός Χάρτης Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 5.

Ελλάς-Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, (1992). Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας ? Θράκης.

Δεσύλλας Ν., (1996). Θράκη ? Χρώματα και αποχρώσεις. Εκδόσεις Σύνολο, σελ. 11.

Ζήκος Ν., (1984). Βυζαντινό οδοιπορικό στη Θράκη, στο Αρχαιολογία 13, Αφιέρωμα: Θράκη, σελ. 73.

Θράκη, Το σταυροδρόμι των Ελλήνων, (2000). Εκδόσεις Αδάμ, σελ. 21, 111-112, 129.

Κούκος Μ. (1991). Στα βήματα του Ορφέα, Οδοιπορικό της Θράκης, διαθέσιμο στη διαδικτυακή διεύθυνση: http://alex.eled.duth.gr/Eldoseis/Koukos/orfeas/index.htm. (Ημερομηνία τελευταίας επίσκεψης: 21-10-2007).

Μπακιρτζής Χ., (1994). Βυζαντινή Θράκη, στο Θράκη, Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας ? Θράκης, σελ. 183.
Νομός Ροδόπης, Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης.

Οδηγός περιήγησης Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, (2000). Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 80.

Τσατσοπούλου Π., (2005). Εγνατία οδός, Ιστορία και διαδρομή στο χώρο της Θράκης, Έκδοση Υπουργείου Πολιτισμού, Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, σελ. 30-31.

Τσατσοπούλου Π., (2006). Η αρχαία Εγνατία και η διαδρομή της στον χώρο της Θράκης. ΑΕΜΘ 18 (2004), σελ. 9-15.

Rodopi, The land of the legends, (1998). Έκδοση Νομαρχίας Ροδόπης, σελ. 16.


O κιβωτιόσχημος τάφος της Mαξιμιανούπολης, ο οποίος αποκαλύφθηκε ακριβώς δίπλα στη διερχόμενη σιδηροδρομική γραμμή.
(Φωτογραφία: Byz. Forsch. (2), pl. CVII)
Άποψη συστάδας παλαιοχριστιανικών τάφων έξω από τα τείχη της Mοσυνούπολης.
(Φωτογραφία: Byz. Forsch. (2), pl. CVII)

Ήχοι - Βίντεο
Δεν υπάρχουν αρχεία ήχου και βίντεο.

Άλλα Αρχεία
Δεν υπάρχουν αρχεία.