|
Ανεικονικές παραστάσεις
Συνθέσεις που περιλαμβάνουν φυτικό, ζωικό και γεωμετρικό διάκοσμο, χωρίς ανθρώπινες μορφές.
Ανθίβολο
Σχέδιο με διάτρητα περιγράμματα που χρησιμοποιούσαν οι βυζαντινοί ζωγράφοι για να αποτυπώσουν το σχέδιο στην επιφάνεια που ήθελαν να ζωγραφήσουν.
Αντιβόλαιον
Βιβλίο που αντέγραφαν οι Βυζαντινοί γραφείς.
Βάθος/Κάμπος
Η ενιαία σκουρογάλανη επιφάνεια στις συνθέσεις των τοιχογραφιών επάνω στις οποίες προβάλλεται το κεντρικό θέμα.
Βαμβύκιο ή βαμβύκινο
Είδος μαλακού χαρτιού που κατασκεύαζαν στη Βαμβύκη της Συρίας και το χρησιμοποιούσαν για τα χαρτώα βυζαντινά χειρόγραφα.
Βασιλική
Αρχιτεκτονικός τύπος ναού που επικράτησε κυρίως στην παλαιοχριστιανική περίοδο
(4ος - 7ος αιώνας).
Δωδεκάορτο
Το Δωδεκάορτο περιλαμβάνει τις δώδεκα πιο σημαντικές εορτές της Ορθοδοξίας: τον Ευαγγελισμό, τη Γέννηση του Χριστού, την Υπαπαντή, την Βάπτιση, την Μεταμόρφωση, την Εις Άδου Κάθοδον, την Ανάληψη, την Πεντηκοστή και την Κοίμηση της Θεοτόκου.
Εικονογραφικό πρόγραμμα
Το σύνολο των παραστάσεων που κοσμούν το εσωτερικό του ναού.
Εικονολάτρες
Αυτοί που υποστήριζαν τη λατρεία των εικόνων.
Εικονομαχία
Χρονολογική περίοδος από τις αρχές του 7ου έως τα μέσα του 9ου αιώνα που σημαδεύτηκε από τις έριδες των εικονομάχων (των πολέμιων της λατρείας των εικόνων) με τους εικονολάτρες. Κατά την περίοδο αυτή πολλά έργα τέχνης καταστράφηκαν.
Ειλητάριο ή ειλητό
Τύπος βυζαντινού βιβλίου από πάπυρο περγαμηνή ή χαρτί που τυλίγεται γύρω από έναν άξονα και το κείμενο διαβάζεται κάθετα ή σπανιότερα οριζόντια.
Επιστύλιο
Το επάνω τμήμα του τέμπλου.
Κώδικας
Τύπος βυζαντινού βιβλίου που αποτελείται από μεγάλα κομμάτια περγαμηνής ή χαρτιού διπλωμένα δύο φορές στα δύο, τα τετράδια που δένονται όλα σε τόμο.
Μηνολόγιο
Εικόνα ή χειρόγραφο, όπου παριστάνονται άγιοι και σκηνές που γιορτάζουν τους συγκεκριμένους μήνες.
Παλαιολόγειος περίοδος
Χρονική περίοδος που ξεκινά το 1261 από την άνοδο του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου στο θρόνο και τελειώνει το 1453 με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους.
Παλαιοχριστιανική περίοδος
Χρονική περίοδος που ξεκινά το 330, έτος ίδρυσης της Κωνσταντινούπολης από το Μεγάλο Κωνσταντίνο, και διαρκεί μέχρι τις αρχές του 7ου αιώνα.
Παλίμψηστα
Γραμμένες περγαμηνές που ξεπλένουν και αποξέουν για να τις ξαναχρησιμοποιήσουν.
Προπλασμοί
Τα σκούρα χρώματα που απλώνει ο ζωγράφος σε μεγάλες πλατιές επιφάνειες προκειμένου να αρχίσει να πλάθει τις μορφές.
Σταυροειδής με τρούλο
Αρχιτεκτονικός τύπος ναού που εμφανίζεται τον 9ο αιώνα και έχει σαν κύριο χαρακτηριστικό το σχήμα του σταυρού που εγγράφεται συνήθως σε ένα τετράγωνο.
Στάχωση
Το εξώφυλλο του βυζαντινού βιβλίου από ξύλινες πινακίδες, καλυμμένο με δέρμα. Οι πολυτελείς κώδικες ήταν διακοσμημένοι με πολύτιμες πέτρες, χρυσό, μαργαριτάρια και σμάλτο.
Τέμπλο
Φράγμα που χωρίζει το ιερό από τον υπόλοιπο ναό. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες τέμπλου:
α) μαρμάρινο,
β) ξυλόγλυπτο, κατασκευασμένο δηλαδή από ξύλο που κοσμείται με εικόνες, και
γ) κτιστό που κοσμείται με τοιχογραφίες.
Υδατόσημα (filigranes)
Σχέδια ζώων, πουλιών, λουλουδιών ή γραμμάτων που διακρίνονται σε φύλλα χαρτιού με τα οποία η κάθε χαρτοποιία διέκρινε τα προιόντα της από μία άλλη.
Φώτα
Σύστημα λευκών λεπτών γραμμών που τοποθετούνται γύρω από τα μάτια ή στα σημεία τα οποία ο ζωγράφος θέλει να τονίσει τους όγκους.
Χρυσόβουλο
Αυτοκρατορικό έγγραφο που φέρει τη χρυσή σφραγίδα του αυτοκράτορα.
|
