Εικ. 38β: Οι τρόποι με τους οποίους γινόταν η καλλιέργεια της γης ήταν πολλοί κατά τη Μεσοβυζαντινή περίοδο. Η κατ’ ευθείαν καλλιέργεια της γης από τους ιδιοκτήτες είναι ο πιο συχνός τρόπος στις μικρές ιδιοκτησίες. Η εκμετάλλευση των μεγάλων κρατικών εκκλησιαστικών και ιδιωτικών κτημάτων γινόταν είτε με το σύστημα της εμφύτευσης είτε με παροίκους. Μικρογραφία από εικονογραφημένο Ευαγγέλιο του 11ου αι. με εργάτες καθώς πληρώνονται για την εργασία τους. Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη.
