Οργανα γραφής

ον 4ο αιώνα παράλληλα με τη γραφίδα άρχισε να χρησιμοποιείται για την διακόσμηση των κειμένων πένα από φτερό χήνας ή άλλου πουλιού, που την έλεγαν κονδύλιον ή κόνδυλο.

ε το γλύφανον ένα είδος μαχαιριού, ο γραφέας καθάριζε συχνά το ξερό μελάνι από την άκρη του καλάμου (εικ. 48). Ο εξοπλισμός ενός καλλιγράφου συμπληρωνόταν και από μερικά άλλα όργανα. Με τη σμίλι (σμιλίον) ή την ελαφρόπετρα (κίσσηρις) έσβηνε τα λάθη, με τον διαβήτη χάραζε ίσες αποστάσεις μεταξύ των γραμμών και των περιθωρίων. Με τον στύλο (περίγραφος ή παράγραφος) ή με την μεταγενέστερη μολυβδίδα και την βοήθεια κανόνος χάρασσε τις γραμμές ενώ με τον σπόγγο έσβηνε τα λάθη, όταν το μελάνι ήταν ακόμη νωπό (εικ. 49).