Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο ΑλοννήσουΒορείων Σποράδων
Θαλάσσιο Πάρκο θεωρείται μια οριοθετημένη περιοχή, που συνήθως περιλαμβάνει όχι μόνο θαλάσσιο αλλά και χερσαίο χώρο με ακμαία οικοσυστήματα μεγάλης βιολογικής ποικιλότητας, με ενδιαφέρουσα γεωμορφολογική δομή και σημαντικά πολιτιστικά στοιχεία (αρχαιολογικά, ιστορικά, κλπ.) Το Πάρκο υπόκειται σε ιδιαίτερες νομικές ρυθμίσεις με σκοπό την προστασία και διατήρηση σπάνιων οικοτόπων ή απειλούμενων ειδών που υπάρχουν σε αυτό.
Οι προσπάθειες για την προστασία της περιοχής αυτής των Βορείων Σποράδων, άρχισαν ήδη από τη δεκαετία του '70. Το 1986 εκδόθηκε η πρώτη Νομαρχιακή Απόφαση από τον Νομάρχη Μαγνησίας που αφορούσε στην προστασία της Μεσογειακής φώκιας και του βιοτόπου της. Ακολούθησε, το 1988 κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Περιβάλλοντος, Γεωργίας και Εμπορικής Ναυτιλίας ισχύος δύο ετών, η οποία ανανεώθηκε το 1990. Τελικά, τον Μάιο του 1992, η περιοχή κηρύχθηκε Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο με Προεδρικό Διάταγμα.
Η ίδρυση του ΕΘΠΑΒΣ έχει ως σκοπό:
- την προστασία, διατήρηση και διαχείριση της φύσης και του τοπίου ως φυσικής κληρονομιάς και πολύτιμου εθνικού φυσικού πόρου σε εκτεταμένες χερσαίες και θαλάσσιες περιοχές των Β. Σποράδων,
- την προστασία ενός από τους πιο σημαντικούς στη Μεσόγειο βιότοπους της Μεσογειακής φώκιας (Monachus monachus), η οποία βρίσκεται στις πρώτες θέσεις του καταλόγου των ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση στην Ευρώπη αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο,
- την προστασία άλλων σπάνιων και απειλούμενων ειδών χλωρίδας και πανίδας, που έχουν βρει καταφύγιο στα νησιά,
- την ανάπτυξη της περιοχής, με γνώμονα την ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων.
Η βασική φιλοσοφία οργάνωσης του Πάρκου συνίσταται στο χωρισμό του σε δύο κύριες Ζώνες Προστασίας (Α και Β). Στη Ζώνη Α- αυστηρής προστασίας, ισχύουν ιδιαίτερες ρυθμίσεις σε επιμέρους περιοχές ανάλογα με την κρισιμότητα, τη μοναδικότητα και τη φυσικότητά τους. Στη Ζώνη Β, περιλαμβάνονται οι κατοικημένες περιοχές, στις οποίες ισχύει χαμηλότερος βαθμός προστασίας.
Η ανάγκη για προστασία, ορθολογική διαχείριση και ανάδειξη του οικολογικού πλούτου της περιοχής έχει προκαλέσει το έντονο ενδιαφέρον της Ελληνικής Πολιτείας, αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από το 1988 εκπονούνται στο ΕΘΠΑΒΣ ερευνητικά προγράμματα με συμμετοχή πολλών Φορέων και Ινστιτούτων, ενώ έχουν γίνει σημαντικά έργα υποδομής, όπως ο Βιολογικός Σταθμός στο Γέρακα Αλοννήσου.
Στο Πάρκο εκπονούνται προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στα πλαίσια της χρηματοδοτικής γραμμής ACNAT (1992-1995), υπό την αιγίδα του ΥΠΕΧΩΔΕ. Τα προγράμματα αυτά αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα μιας συνολικής προσπάθειας καταγραφής και προστασίας του πληθυσμού της Μεσογειακής φώκιας στην Ελλάδα, καθώς και ενημέρωσης του κοινού, η οποία έχει μορφοποιηθεί στο σχήμα ενός Εθνικού Προγράμματος Προστασίας της Μεσογειακής Φώκιας, με συμμετοχή εννέα ομάδων από Μη-Κυβερνητικές Οργανώσεις και Πανεπιστήμια, υπό τον συντονισμό της Ελληνικής Εταιρείας για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς (Ελληνική Εταιρεία).
Σε αυτά περιλαμβάνονται έργα εφαρμογής του Διαχειριστικού Σχεδίου του ΕΘΠΑΒΣ, όπως η κατασκευή και τοποθέτηση ενδεικτικών πινακίδων, η έκδοση του παρόντος ενημερωτικού φυλλαδίου καθώς και έργα υποστήριξης άλλων δραστηριοτήτων και ο εξοπλισμός και η διαχείριση του Βιολογικού Σταθμού του ΕΘΠΑΒΣ που εκπονούνται από την Ελληνική Εταιρεία. Παράλληλα, με ενίσχυση του προγράμματος, εκτελούνται προγράμματα φύλαξης και ενημέρωσης, σε στενή συνεργασία με το Λιμενικό Σταθμό Αλοννήσου και καταγραφής-παρακολούθησης της κατάστασης του πληθυσμού και των ενδιαιτημάτων της Μεσογειακής φώκιας, από την Εταιρεία Μελέτης και Προστασίας της Μεσογειακής Φώκιας (MOm-ΕΜΠΜΦ). Ακόμα, η MOm-ΑΜΠΜΦ λειτουργεί το Κέντρο Περίθαλψης και Επανένταξης μικρών φωκών στη Στενή Βάλα και Κέντρο Ενημέρωσης Κοινού στο Πατητήρι.
Πρέπει να τονιστεί ότι η προσπάθεια προστασίας και διαχείρισης του Πάρκου είναι συλλογική. Έτσι, δεν πρέπει να παραληφθεί η ιδιαίτερα σημαντική αρωγή του Δήμου Αλοννήσου, του Αλιευτικού Συνεταιρισμού, της Οικολογικής και Πολιτιστικής Κίνησης Αλοννήσου που διατηρεί Κέντρο Ενημέρωσης Κοινού στο Πατητήρι σε συνεργασία με το European Natural Heritage Fund, του Bellerive Institute, και άλλων συναφών Φορέων και Σωματείων επαγγελματιών της Αλοννήσου (όπως των ξενοδόχων κλπ.).
Το ΕΘΠΑΒΣ είναι το πρώτο Θαλάσσιο Πάρκο της χώρας. Βρίσκεται στον νησιωτικό χώρο της Κέντρο-Ανατολικής Ελλάδας, στην περιοχή των Β. Σποράδων. Διοικητικά υπάγεται στην Επαρχία Σκοπέλου, του Νομού Μαγνησίας. Η Αλόννησος είναι το μεγαλύτερο νησί και ο Δήμος Αλοννήσου ο ανώτερος βαθμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο Πάρκο. Το ΕΘΠΑΒΣ περιλαμβάνει ακόμα 6 μικρότερα νησιά (Περιστέρα, Κυρά Παναγιά, Γιούρα, Σκάντζουρα, Ψαθούρα, Πιπέρι) καθώς και 22 ξερονήσια και σκοπέλους.
ΙΔΡΥΣΗ: Με το από 28/5/92 Προεδρικό Διάταγμα, ΦΕΚ 519/92
ΕΚΤΑΣΗ: Ζώνη Α: 1587 Km2
(αυστηρής προστασίας)
Ζώνη Β: 678 Km2
(προστατευόμενη περιοχή)
ΟΙΚΙΣΜΟΙ: Περιορίζονται στη Ζώνη Β του ΕΘΠΑΒΣ. Το Πατητήρι, η Παλιά Αλόννησος, το Βότσι και η Στενή Βάλα, είναι οι μεγαλύτεροι.
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ - ΑΣΧΟΛΙΕΣ: Μετά από μια περίοδο εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης, ο πληθυσμός παρουσιάζει τις τελευταίες δεκαετίες μικρή αλλά σταθερή άνοδο χωρίς όμως να ξεπερνά τους 3000 μόνιμους κατοίκους. Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων είναι η αλιεία, η κτηνοτροφία και η γεωργία, ενώ άνθιση παρουσιάζουν πρόσφατα τα τουριστικά επαγγέλματα. Η κήρυξη της περιοχής σε Εθνικό Πάρκο αναμένεται να βοηθήσει στην ήπια ανάπτυξη της περιοχής, δίνοντας νέες διεξόδους απασχόλησης με παράλληλη υποστήριξη των παραδοσιακών επαγγελμάτων.
ΓΕΩΛΟΓΙΑ: Επικρατούν τα ασβεστολιθικά πετρώματα. Κύριο χαρακτηριστικό της εικόνας της περιοχής είναι οι απότομοι βράχοι που καταλήγουν στη θάλασσα και οι σπηλιές, που αποτελούν το κύριο ενδιαίτημα της Μεσογειακής φώκιας. Συναντώνται διάφοροι τύποι εδαφών. Το γλυκό νερό είναι, γενικά, περιορισμένο στην περιοχή.
ΚΛΙΜΑ: Μεσογειακού τύπου με βροχερό χειμώνα και ξηρό καλοκαίρι. Η μέση ετήσια θερμοκρασία φτάνει τους 17οC, ενώ η μέση ετήσια τιμή των βροχοπτώσεων τα 515 χιλ.
ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ : Η γεωγραφική απομόνωση της περιοχής, η μορφολογία, ο περιορισμένος βαθμός ανθρώπινης παρέμβασης και η άριστη κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος, καθιστούν το Πάρκο ιδανικό οικότοπο για πολλά απειλούμενα με εξαφάνιση είδη της χερσαίας και θαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας.
ΧΛΩΡΙΔΑ: Τα νησιά καλύπτονται από Μεσογειακά δάση κωνοφόρων, μακία βλάστηση με θάμνους όπως η κουμαριά, το σχίνο, το φιλλύκι, το ρείκι, ο ράμνος και το πουρνάρι, συχνά με μορφή δενδρώδη. Ακόμα συναντούμε αειθαλή, όπως το Κρητικό σφενδάμι, η Αγριελιά, το Θαμνοκυπάρισσο και το σπάνιο δεντράκι Amelanchier chelmea. Συνηθισμένα είναι ακόμα τα φρύγανα με πολλά είδη. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι και η χασμοφυτική χλωρίδα, με αρκετά ενδημικά φυτά, όπως η Campanula reiseri, η Campanula rechingeri, το Linum gyaricum, η Arenaria phitosiana, κ.α. Ακόμα συναντούμε πόες και αγριολούλουδα .
Πλουσιότατη είναι και η υποβρύχια χλωρίδα.Τα υποθαλάσσια λειβάδια με τα φύκη Ποσειδώνια, τα οποία είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την αναπαραγωγή οργανισμών αλλά και την συγκράτηση και ανακύκλωση διαφόρων ουσιών στο θαλάσσιο περιβάλλον, είναι εκτεταμένα και διατηρούνται σε άριστη κατάσταση.
ΠΑΝΙΔΑ: Ο χώρος του ΕΘΠΑΒΣ αποτελεί σημαντικό βιότοπο για πολλά είδη ιχθυοπανίδας (300 περίπου), ορνιθοπανίδας (φτάνουν τα 80 είδη), ερπετοπανίδας, αλλά και θηλαστικών. Η Μεσογειακή φώκια (Monachus monachus), το κόκκινο κοράλι (Coralium rubrum), το γεράκι Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae), ο Αιγαιόγλαρος (Larus audouinii), ο Θαλασσοκόρακας (Phalacrocorax aristotelis), το Αγριοκάτσικο των Γιούρων (Capra aegagrus), είναι μερικά από τα πλέον χαρακτηριστικά και σπάνια.
Στον κατάλογο της ορνιθοπανίδας συναντάμε ακόμη τον Σπιζαετό (Hieraetus fasciatus), τον Κορμοράνο (Phalacrocorax carbo) και τον Ασημόγλαρο (Larus cachinans), ενώ στα βράχια φωλιάζουν Σταχτάρες (Apus apus και Apus melba), Βραχοτσοπανάκοι (Sitta neumayer), κ.α.
Η κάλυψη των νησιών με θαμνώδη βλάστηση (μακία) και φρύγανα ευνοεί την παρουσία και ειδών της οικογένειας Sylvidae, όπως ο Μαυροτσιροβάκος (Sylvia melanocephala) και ο Μαυροσκούφης (Sylvia atricapilla).
Μεγάλη ποικιλία ειδών παρουσιάζει και η υποβρύχια πανίδα. Μακρύς είναι ο κατάλογος ειδών τόσο της βενθικής πανίδας όσο και της ιχθυοπανίδας. Επίσης, στην περιοχή συναντώνται διάφορα είδη δελφινιών με πιο συνηθισμένα το Δελφίνι (Delphinus delphis), το Ζωνοδέλφινο (Stenella coeruleoalba), το Μαυροδέλφινο (Globicephala melas), και το Σπαθοδέλφινο ή Όρκη (Orcinus orca), αλλά και φαλαινών όπως ο Φυσητήρας (Physeter catodon), κ.α.
Η πλούσια βιοποικιλότητα, η αφθονία μορφών ζωής και η εναλλαγή συναρπαστικών τοπίων, δίκαια καθιέρωσαν το ΕΘΠΑΒΣ ως περιοχή υψηλής αισθητικής και βιολογικής αξίας και επιβάλλουν την προστασία του και τον σεβασμό μας προς αυτό.
Η ιστορική πορεία της περιοχής του ΕΘΠΑΒΣ, όπως και όλων των Β. Σποράδων είναι σημαντική. Τα παλαιότερα ευρήματα ανάγονται στην παλαιολιθική εποχή, όταν τα νησιά ήταν ενωμένα με το Πήλιο. Συγκεκριμένα, στο Κοκκινόκαστρο Αλοννήσου έχουν αναγνωρισθεί οστά που τοποθετούνται στη Μέση Παλαιολιθική περίοδο (333.000-100.000 π.Χ), που ίσως αποτελούν τα αρχαιότερα ευρήματα ανθρώπινης παρουσίας στο Αιγαίο. Στοιχεία νεολιθικού οικισμού αποκαλύφθηκαν και στον κόλπο του Άγ. Πέτρου στο νησί της Κυρά-Παναγιάς.
Οι πρώτοι γνωστοί κάτοικοι ήταν Δόλωπες, φυλή συγγενική των Πελασγών. Στο Μαντείο των Δελφών αναφέρονται αναθήματα από κατοίκους της ευρύτερης περιοχής κατά τους Κλασσικούς χρόνους. Το 478 π.Χ. τα νησιά αποτελούν μέλη της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Το 403 π.Χ. καταλαμβάνονται από τους Σπαρτιάτες, για να επανέλθουν στους Αθηναίους λίγα χρόνια αργότερα. Κατά τους πολέμους των Μακεδόνων με τους Αθηναίους τα νησιά περιέρχονται στην επιρροή του Φιλίππου της Μακεδονίας και γνωρίζουν ακμή. Το 146 π.Χ. καταλαμβάνονται από τους Ρωμαίους. Τον 3ο μ.Χ. αιώνα οι κάτοικοι ασπάζονται τον Χριστιανισμό. Ως τμήμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τα νησιά γνωρίζουν οικονομική και πολιτιστική άνθιση, όπως μαρτυρούν τα μνημεία της εποχής (εκκλησίες, μοναστήρια και οχυρώσεις). Τα ερημονήσια της Ζώνης Α αποτέλεσαν σημαντικό μοναστικό κέντρο και μέχρι σήμερα πολλά από αυτά παραμένουν μετόχια της Μονής Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους.
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους τα νησιά αποτελούν τιμάρια Φράγκικων οικογενειών. Ύστερα από τη διάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τους Οθωμανούς το 1453, περιέρχονται στους Ενετούς. Γνωρίζουν την καταστροφή και την ερήμωση το 1538 από τις επιδρομές του Τουρκικού στόλου υπό την ναυαρχία του πειρατή Μπαρμπαρόσσα. Τον 16 αιώνα ξανακατοικούνται, κάτω από Τούρκικη κατοχή.
Συμμετέχουν στις προεπαναστατικές απελευθερωτικές προσπάθειες κατά των Τούρκων και στην Επανάσταση του 1821. Η Συνθήκη του Λονδίνου (1830), περιέλαβε τις Β. Σποράδες και το σημερινό χώρο του ΕΘΠΑΒΣ εντός των συνόρων του νεοσύστατου, τότε Ελληνικού Κράτους.
Επιτρεπόμενες δραστηριότητες:
Ολόκληρη η Β΄Ζώνη είναι επισκέψιμη χωρίς ιδιαίτερους περιορισμούς, εκτός από την ελεύθερη κατασκήνωση στην ύπαιθρο και το άναμμα φωτιάς που απαγορεύονται. Η κολύμβηση και η πεζοπορία είναι από τους πλέον ενδιαφέροντες και εύκολους τρόπους επαφής με τη φύση. Ακόμα, επιτρέπεται η ερασιτεχνική αλιεία, φυσικά σύμφωνα με τις διατάξεις που ορίζει ο Αλιευτικός Κώδικας.
ΑΛΟΝΝΗΣΟΣ: Η αρχαία νήσος Ικος, που αργότερα (16ος αι.) αναφέρεται ως Λιαδρόμια ή Χιλιοδρόμια και από το 1831 ως Αλόννησος, είναι το μοναδικό κατοικημένο νησί του ΕΘΠΑΒΣ, αφού ή παρουσία του ανθρώπου στα υπόλοιπα περιορίζεται στους εποχιακούς κτηνοτρόφους και τους φύλακες.
Μορφολογικά, συναντάμε εκτεταμένες λοφοσειρές και χαμηλούς ορεινούς όγκους (μέγιστου ύψους 493 μ.) που καταλήγουν σε απότομες ακτές στα βόρεια. Στα ανατολικά σχηματίζονται μικρές επίπεδες πεδιάδες. Το νότιο τμήμα καλύπτεται από πευκοδάσος, ενώ βορειότερα επικρατεί μακία βλάστηση. Το νησί φιλοξενεί ενδιαφέρουσα ορνιθοπανίδα που φτάνει τα 58 είδη.
Η προσέγγιση από τη θάλασσα με χρήση των ακτοπλοϊκών γραμμών που φέρνουν τον επισκέπτη στον μεγαλύτερο οικισμό του νησιού, το Πατητήρι, είναι και η συνήθης είσοδος στο Πάρκο. Το Πατητήρι με πληθυσμό περίπου 1850 κάτοικους, αποτελούσε παλαιότερα το επίνειο του ορεινού χωριού της Αλοννήσου, όπου υπήρχαν και πατητήρια σταφυλιών για την παραγωγή μούστου και κρασιού, απ' όπου προέρχεται και το όνομα. Το 1965 μετά από σεισμούς που κατέστησαν ακατοίκητα τα περισσότερα σπίτια, οι Αλοννησιώτες μεταφέρθηκαν εδώ. Στο Πατητήρι, που αποτελεί και το διοικητικό κέντρο του νησιού, εδρεύουν οι Δημόσιες Υπηρεσίες. Προς το βορρά, γειτονικά στο λιμάνι, συναντάμε τους οικισμούς Ρουσούμ Γιαλό και Βότσι, ενώ προχωρώντας προς το νοτιοανατολικό άκρο φτάνουμε στον Μαρπούντα.
Από το Πατητήρι ξεκινούν με καΐκια οργανωμένες εκδρομές προς γειτονικές παραλίες της Αλοννήσου. Η Πλατσούκα, η Χρυσή Μηλιά, τα Γλυφά, ο Αγ. Δημήτριος, ο Μουρτιάς, η Βρυσίτσα και η Μεγάλη Άμμος, είναι μερικές από αυτές. Παράλληλα, πραγματοποιούνται ημερήσιες εκδρομές στα επισκέψιμα νησιά της Ζώνης Α.
Υπάρχει ασφαλτοστρωμένο οδικό δίκτυο κυρίως στο νότιο μέρος του νησιού. Παίρνοντας δυτική κατεύθυνση ανεβαίνουμε στην Παλιά Αλόννησο. Για τους περιπατητές υπάρχει και μονοπάτι που ξεκινάει από το λιμάνι. Η εικόνα εδώ είναι εντελώς διαφορετική. Στενοί δρόμοι, καλντερίμια και πέτρινα σπίτια σε οχυρωματική διάταξη, για το φόβο επιδρομέων, κυρίως πειρατών. Τα οικήματα στα όρια του χωριού χτισμένα με ενισχυμένους τοίχους και μικρά παράθυρα - πολεμίστρες προς την εξωτερική πλευρά, αποτελούν ταυτόχρονα το περιμετρικό τείχος. Η θέα, εντυπωσιακή, απ' όλες τις πλευρές, προς στενούς βραχώδεις κόλπους και την ανοιχτή θάλασσα. Δυστυχώς οι σεισμοί έχουν αφήσει τα σημάδια τους, αν και τα τελευταία χρόνια γίνονται πολλές προσπάθειες αναστήλωσης ιδιαίτερα από ιδιώτες. Τμήματα της παλιάς οχύρωσης, καλοδιατηρημένα αλώνια και αρκετές εκκλησίες συμπληρώνουν την εικόνα.
Στο βορειοανατολικό τμήμα της Αλοννήσου, βρίσκεται η Στενή Βάλα. Το μικρό φυσικό λιμανάκι αποτελεί ασφαλές καταφύγιο για ψαροκάικα και σκάφη αναψυχής. Με γραφική θέα στις γύρω πλαγιές και απέναντι στο νησί Περιστέρα και άφθονο φρέσκο ψάρι, όπως άλλωστε και παντού στην Αλόννησο, αποτελεί ελκυστικό κέντρο παραθερισμού. Στο χωριό υπάρχει δυνατότητα διαμονής. Εδώ βρίσκεται και το Κέντρο Περίθαλψης και Επανένταξης για μικρές τραυματισμένες ή ορφανές φώκιες, που λειτουργεί με την φροντίδα της MOm-ΕΜΠΜΦ. Ο δεσμός μητέρας φώκιας - μικρού είναι, όπως σε όλα τα θηλαστικά, κρίσιμος για την επιβίωση του ζώου. Συχνά, κυρίως λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών, το μικρό αποχωρίζεται από τη μητέρα του και τότε η επέμβαση του ανθρώπου μπορεί να είναι σωτήρια. Μέχρι σήμερα, τρεις μικρές φώκιες (ο Θοδωρής, ο Στέλιος και η Ευστρατία) έχουν δεχθεί επιτυχή περίθαλψη στο Κέντρο και έχουν επανενταχθεί, στη συνέχεια, στο φυσικό τους περιβάλλον.
Ο δρόμος μετά τη Στενή Βάλα, συνεχίζεται προς το βορρά χωμάτινος και καταλήγει στον κόλπο του Γέρακα και τον Βιολογικό Σταθμό του ΕΘΠΑΒΣ. Στη διαδρομή η θέα από ψηλά προς τα γειτονικά νησιά Περιστέρα και Δύο Αδέλφια είναι θαυμάσια. Όταν το επιτρέπει ο καιρός είναι ορατά τα νησιά της Ζώνης Α. Όλο το βόρειο τμήμα της Αλοννήσου κατοικείται από λιγοστούς κτηνοτρόφους. Προχωρώντας η μακία βλάστηση γίνεται αραιότερη. Λίγο έξω από το δρόμο υπάρχουν λίγες αγροικίες και σε κάποιες απ' αυτές παλιά ελαιοτριβεία, απομεινάρια της καθημερινής ζωής άλλων εποχών.
Περνώντας την περιοχή που ονομάζεται Διάσελο, το μεγάλο άσπρο κτίριο του Βιολογικού Σταθμού στο βάθος δείχνει το τέλος της διαδρομής.
Στόχος της δημιουργίας του Βιολογικού Σταθμού είναι να αποτελέσει αυτός σημείο υποστήριξης επιστημονικών δραστηριοτήτων στο Πάρκο, σχετικά με τη μελέτη της Μεσογειακής φώκιας και των οικοσυστημάτων της περιοχής και χώρο διεξαγωγής επιστημονικών συναντήσεων, ενώ μελλοντικά μπορεί να αξιοποιηθεί και ως εκθεσιακός χώρος και κέντρο ενημέρωσης. Ο εξοπλισμός του Σταθμού επιτρέπει τη φιλοξενία τουλάχιστον 12 επιστημόνων, ενώ διαθέτει αίθουσα εργαστηρίων, καταψύκτη συντήρησης δειγμάτων και αίθουσα συναντήσεων. Τη συντήρηση και φροντίδα του κτιρίου έχει μόνιμα εγκατεστημένος εκεί φύλακας.
Απέναντι από τον κόλπο του Γέρακα βρίσκεται το νησί της Κυρά Παναγιάς και πίσω του ο ορεινός όγκος των Γιούρων.
Πολλές τοποθεσίες έξω από το οδικό δίκτυο επικοινωνούν με χαραγμένα μονοπάτια. Ο περιπατητής δεν έχει παρά να τα ακολουθήσει για να χαρεί όλα αυτά που η άμεση επαφή με τη φύση εκμυστηρεύεται στον προσκυνητή της.
ΠΕΡΙΣΤΕΡΑ: Πρόκειται για χαμηλό ακατοίκητο νησί με μικρή κάλυψη από μακία βλάστηση.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το αρχαίο ναυάγιο που πρόσφατα έφερε στο φως η υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα. Οι Σποράδες αποτέλεσαν από την αρχαιότητα σημαντικό θαλάσσιο δρόμο, όπως άλλωστε μαρτυρούν τα ευρήματα. Η εξερεύνηση, ανάδειξη και προστασία τους από την Αρχαιολογική Υπηρεσία σε συνεργασία με άλλες αρμόδιες Αρχές είναι επιβεβλημένη και αποτελεί έναν από τους στόχους του Πάρκου. Οι επισκέπτες πρέπει να δείχνουν τον απαραίτητο σεβασμό και προσοχή για την αποφυγή καταστροφών και απωλειών από άστοχες ενέργειες στην περιοχή των ναυαγίων (π.χ. αγκυροβολήσεις).
Αιγαιόγλαρος (Larus audouinii)
Ανήκει στα κινδυνεύοντα με εξαφάνιση θαλασσοπούλια. Φωλιάζει σε αποικίες σε μικρά ακατοίκητα επίπεδα νησιά, συνήθως βραχώδη. Επιδημητικό είδος, αν και φαίνεται ότι μετακινείται αρκετά. Τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με ψάρια, σπάνια επίσης με ασπόνδυλα, μικρά πουλιά και φυτική ύλη.
Έχει περιορισμένη παγκόσμια κατανομή. Φωλιάζει μόνο στη Μεσόγειο και κυρίως στο δυτικό της τμήμα, με ένα δεύτερο πυρήνα στο Αιγαίο. Ο παγκόσμιος πληθυσμός φτάνει τα 8000 ζευγάρια, ενώ η Ελλάδα εκτιμάται πως φιλοξενεί 40 περίπου ζευγάρια, με το 90% από αυτά να φωλιάζει στο ΕΘΠΑΒΣ. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο ο πληθυσμός φτάνει τα 120-150 ζευγάρια.
Κυριότερη απειλή για την επιβίωση του είδους αποτελούν οι ανθρώπινες οχλήσεις, αλλά και η ανταγωνιστική σχέση του με τον Ασημόγλαρο που αφορά στις θέσεις φωλεοποίησης και στη θήρευση εκ μέρους του Ασημόγλαρου των νεοσσών και αυγών του Αιγαιόγλαρου.
Θαλασσοκόρακας (Plalacrocorax aristotelis)
Αποκλειστικά θαλάσσιο είδος, φωλιάζει σε μικρές αποικίες κυρίως σε βραχώδη ξερονήσια με απόκρημνες ακτές. Τρέφεται με ψάρια. Ο συνολικός πληθυσμός του εκτιμάται σε 200 περίπου ζευγάρια, με σημαντικότερους βιοτόπους του στο Αιγαίο το ΕΘΠΑΒΣ και τα Δωδεκάννησα.
Ακόμα και σήμερα παραμένει ένα από τα λιγότερα γνωστά πουλιά στην Ελλάδα, τόσο ως προς την κατανομή όσο και ως προς την οικολογία του.
Γεράκι Μαυροπετρίτης (Falco elenorae)
Φωλιάζει σε αποικίες που μπορεί να περιλαμβάνουν από λίγα έως και περισσότερα από 200 ζευγάρια, σε βραχώδη νησιά με απόκρημνες ακτές. Έντομα και μικρά μεταναστευτικά πουλιά αποτελούν την κύρια τροφή του. Συναντάται στη νησιωτική Μεσόγειο.
Οι σημαντικότερες αποικίες του βρίσκονται στην Ελλάδα, που φιλοξενεί τα 2/3 του παγκοσμίου πληθυσμού. Για το μέγεθος του πληθυσμού υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις. Η μέση εκτίμηση τα υπολογίζει σε 4500 ζεύγη. Το Πάρκο συγκαταλέγεται ανάμεσα στους σημαντικότερους βιοτόπους του.
ΖΩΝΗ Β
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ:
· η χρήση οποιασδήποτε μορφής συσκευής παροχής οξυγόνου για αλιεία και υποβρύχια παρατήρηση.
· η οστρακαλιεία και σπογγαλιεία
· η αλιεία από σκάφη Μέσης Αλιείας (γρι-γρι, ανεμότρατες) σε απόσταση μικρότερη του 1,5 ναυτικού μιλίου από τις ακτές.
· η ελεύθερη κατασκήνωση και το άναμμα φωτιάς σε όλη την χερσαία έκταση.
ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ:
· η Ερασιτεχνική Αλιεία σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις για τις Ελληνικές θάλασσες.
· η Επαγγελματική Αλιεία σύμφωνα με τις εξειδικεύσεις του ΦΕΚ 519/92.
· κάθε θαλάσσια δραστηριότητα αναψυχής σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις για τις Ελληνικές θάλασσες.
ΖΩΝΗ Α
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ:
· η Ερασιτεχνική Αλιεία σε όλη την έκταση της Ζώνης Α, εκτός από την Ν. ΣΚΑΝΤΖΟΥΡΑ, όπου επιτρέπεται σε απόσταση 500 μέτρων από τις ακτές, και μόνον με συρτή, κάθετη ή τσαπαρί.
· η χρήση οποιασδήποτε μορφής συσκευής παροχής οξυγόνου για αλιεία και υποβρύχια παρατήρηση.
· η οστρακαλιεία και σπογγαλιεία
· η αλιεία από σκάφη Μέσης Αλιείας (γρι-γρι, ανεμότρατες) σε απόσταση μικρότερη του 1,5 ναυτικού μιλίου από τις ακτές.
· το κυνήγι, εκτός από τη Ν. ΓΙΟΥΡΑ και εκεί με ειδική άδεια.
· η ελεύθερη κατασκήνωση και το άναμμα φωτιάς σε όλη τη χερσαία έκταση.
ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ:
· η είσοδος κάθε πλωτού μέσου, εφόσον έχει εφοδιαστεί με σχετική άδεια εισόδου από τον Λιμενικό Σταθμό Αλοννήσου, και η άσκηση δραστηριοτήτων αναψυχής στο χώρο της Ζώνης Α σύμφωνα με όσα περιγράφονται πιο κάτω.
Ν. ΠΙΠΕΡΙ (Πυρήνας του ΕΘΠΑΒΣ)
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ:
· η προσέγγιση όλων των σκαφών σε απόσταση 3 ναυτικών μιλίων από τις ακτές του νησιού.
· η αποβίβαση στο νησί
· η επίσκεψη και παραμονή για επιστημονικούς σκοπούς (έρευνα, κινηματογράφηση, κ.α.) χωρίς άδεια από το Υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ. Η άδεια παρέχεται ύστερα από υποβολή σχετικής αίτησης.
Ν. ΓΙΟΥΡΑ (Καταφύγιο Επιστημονικής Έρευνας)
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ:
· η προσέγγιση σε απόσταση μικρότερη των 400 μέτρων από τις ακτές του νησιού, όλων των σκαφών πλην των επαγγελματικών σκαφών Παράκτιας Αλιείας.
· η αποβίβαση στο νησί
· η επίσκεψη και παραμονή για επιστημονικούς σκοπούς (έρευνα, κινηματογράφηση, κ.α.) χωρίς ειδική άδεια από το Υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ. Η άδεια παρέχεται ύστερα από υποβολή σχετικής αίτησης.
· η ανάπτυξη ταχύτητας άνω των 10 μιλίων/ώρα από ταχύπλοα, σε απόσταση μικρότερη των 2 ναυτικών μιλίων από τις ακτές.
Ν. ΚΥΡΑ ΠΑΝΑΓΙΑ (Καταφύγιο Εποχιακής Απαγόρευσης)
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ:
· η προσέγγιση όλων των σκαφών πλην των επαγγελματικών σκαφών Παράκτιας Αλιείας, σε απόσταση μικρότερη των 100 μέτρων από τις Δυτικές και Βορειο-δυτικές ακτές του νησιού και συγκεκριμένα από το ακρωτήριο Κυρά ως την βραχονησίδα Πιλέρισσα.
· ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ:
· η παραμονή για μία (1) μόνο νύχτα και εντός των σκαφών στους όρμους ΑΓΙΟΥ ΠΕΤΡΟΥ και ΠΛΑΝΗΤΗΣ, εφόσον οι επιβάτες και τα πληρώματα δεν αποβιβάζονται στο νησί και συμμορφώνονται με τις υποδείξεις των φυλάκων και αρμοδίων Αρχών.
ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΖΩΝΗΣ Α
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ:
· για την χρονική περίοδο 1 Σεπτεμβρίου - 15 Νοεμβρίου εκάστου έτους, η διέλευση κάθε τύπου σκάφους και η άσκηση Επαγγελματικής Αλιείας.
§ στη Ν. ΨΑΘΟΥΡΑ και την θαλάσσια ζώνη ακτίνας 500 μέτρων από τις ακτές της,
§ στη θαλάσσια περιοχή 1,5 ναυτικά μίλια Βόρειο-ανατολικά της Ν. ΓΙΟΥΡΑ (Πάγκος) και σε ακτίνα 500 μέτρων.
§ στη θαλάσσια περιοχή 100 μέτρων από τις Δυτικές και Βόρειο-Δυτικές ακτές της Ν. ΚΥΡΑ ΠΑΝΑΓΙΑ.
§ στη θαλάσσια περιοχή 500 μέτρα από τις ακτές της Ν. ΣΚΑΝΤΖΟΥΡΑ και των γειτονικών βραχονησίδων ΚΟΡΑΚΑΣ, ΠΡΑΣΣΟ, ΣΚΑΝΤΗΛΙ και ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ.
ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ:
· η μεταφορά επισκεπτών, με κατάλληλης υποδομής σκάφη, σε όλο το χώρο της Ν. ΨΑΘΟΥΡΑ ως και σε νησιά που περιλαμβάνονται στο Υπόλοιπο Ζώνης Α΄. Οι επιτρεπόμενες στους επισκέπτες δραστηριότητες είναι η κολύμβηση, η ελεύθερη κατάδυση, η ερασιτεχνική φωτογράφηση και η κινηματογράφηση του χερσαίου και θαλάσσιου οικοσυστήματος.
Επιτρεπόμενες δραστηριότητες:
Στις περιοχές που επιτρέπεται η προσέγγιση είναι δυνατή η κολύμβηση, η παρατήρηση του βυθού και η ερασιτεχνική φωτογράφηση και κινηματογράφηση. Ιδιαίτεροι περιορισμοί ισχύουν για το ερασιτεχνικό ψάρεμα. Το κυνήγι απαγορεύεται αυστηρά σε ολόκληρη τη Ζώνη Α εκτός από το νησί των Γιούρων και εκεί μόνο με ειδική άδεια. Η προσέγγιση σε ορισμένα από τα νησιά της ζώνης απαιτεί ειδική άδεια από τις αρμόδιες αρχές.
ΚΥΡΑ ΠΑΝΑΓΙΑ (ΠΕΛΑΓΟΣ): Η Κυρά Παναγιά είναι το πρώτο νησί που συναντάμε στο βόρειο τμήμα της Ζώνης Α. Πρόκειται για ορεινό νησί με ομαλό ανάγλυφο. Δύο βαθείς κόλποι, στο νότο ο Αγ. Πέτρος και στο βορρά ο Πλανήτης αποτελούν ασφαλή φυσικά καταφύγια. Το νησί καλύπτεται από πυκνή μακία βλάστηση με κυρίαρχο το σχίνο. Δάση με πουρνάρια (Quercus coccifera), μικροί κάμποι, βράχια και ψηλώματα με θέα, αποτελούν την εικόνα στο εσωτερικό. Ανατολικά, υπάρχει επισκευασμένο πρόσφατα μεταβυζαντινό μοναστήρι αφιερωμένο στη Γέννηση της Θεοτόκου. Τα σημεία όπου επιτρέπεται η αποβίβαση παρουσιάζονται στον συνοδευτικό χάρτη.
ΓΙΟΥΡΑ: Το επόμενο νησί προχωρώντας ΒΑ είναι τα Γιούρα. Το ανάγλυφο εδώ γίνεται έντονο και εντυπωσιακό. Οι απόκρημνες βραχώδεις ακτές σε όλη την περίμετρο προκαλούν δέος.
Στο νησί κυριαρχούν τα φρύγανα ενώ υπάρχει και δάσος με πουρνάρια. Εξαιρετικής ομορφιάς είναι η "σπηλιά του Κύκλωπα" στο εσωτερικό. Πλούσια είναι η ορνιθοπανίδα με 31 είδη και αρκετά ζευγάρια αρπακτικών. Στα Γιούρα ζει και αναπαράγεται και είδος αγριοκάτσικου (Capra aegagrus), κατά πολλούς ενδημικό. Η κρισιμότητα της περιοχής για την προστασία των παραπάνω ειδών αλλά και των σπηλιών που αποτελούν ενδιαιτήματα της Μεσογειακής φώκιας, αποτελούν τους κύριους λόγους για την κήρυξη του νησιού ως Καταφυγίου Επιστημονικής Έρευνας, επιβάλλοντας παράλληλα τις ιδιαίτερες ρυθμίσεις που ισχύουν για το νησί (βλ. χάρτη).
ΨΑΘΟΥΡΑ: Αποτελεί το βορειότερο σημείο του ΕΘΠΑΒΣ. Το τοπίο εδώ είναι εντελώς διαφορετικό. Το νησί μικρό και επίπεδο, έχει ηφαιστειακή προέλευση. Η αποβίβαση και περιήγηση επιτρέπεται, όπως και όλες οι δραστηριότητες που αναφέρθηκαν στην αρχή (κολύμβηση, παρατήρηση, ερασιτεχνική φωτογράφηση και κινηματογράφηση). Συστάδες με σχίνα και περιοχές καλυμμένες με ρείκια συνθέτουν το λιτό τοπίο. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο νησί αυτό παρατηρούνται είδη χλωρίδας που δεν συναντάμε αλλού στο Πάρκο, όπως ο κρίνος της θάλασσας (Pancratium maritimum), η μαγκούτα (αρχαίο κώνειο) και οι σκούπες (Imula viscosa). Στα νότια, η αμμουδιά Μαντράκι με τη λευκή άμμο έρχεται σε αντίθεση με τους μαύρους βράχους από ανδεσίτη. Ανατολικά, ο επισκέπτης μπορεί να διακρίνει τα φημολογούμενα απομεινάρια μιας αρχαίας βυθισμένης πόλης. Στα βόρεια, ο μεγάλος φάρος, κατασκευασμένος τον προηγούμενο αιώνα από Γάλλους μηχανικούς, σηματοδοτεί τους διεθνείς θαλάσσιους δρόμους του Β. Αιγαίου.
ΠΙΠΕΡΙ: Το νησί Πιπέρι είναι ο πυρήνας του ΕΘΠΑΒΣ και υπόκειται σε αυστηρή προστασία. Η προσέγγιση κάθε πλωτού χωρίς ειδική άδεια απαγορεύεται (βλ. χάρτη). Στόχος είναι η προστασία του κρισιμότερου στο Πάρκο βιότοπου της Μεσογειακής φώκιας, αλλά και των αρπακτικών που ζουν και αναπαράγονται στα απρόσιτα βράχια του νησιού που διαθέτει και σπάνια χλωρίδα. Απόκρημνες βραχώδεις ακτές περιζώνουν το Πιπέρι. Το πευκοδάσος κυριαρχεί,ενώ δεν λείπουν το πουρνάρι, τα φρύγανα, το σχίνο και τα χασμόφυτα στους γκρεμούς. Η ορνιθοπανίδα φτάνει τα 33 είδη. Εκτιμάται ότι το νησί φιλοξενεί μεγάλο αριθμό (350-400 ζευγάρια) του γερακιού μαυροπετρίτης (Falco eleonorae).
ΣΚΑΝΤΖΟΥΡΑ: Τα Σκάντζουρα είναι χαμηλό νησί με ομαλό ανάγλυφο. Η σειρά από χαμηλούς λόφους καταλήγει σε ακτές από άσπρο μάρμαρο. Καλύπτεται από μακία βλάστηση και φρύγανα, ενώ υπάρχει δάσος με χαμηλό κέδρο (Jupiperus sp.) Τόσο τα Σκάντζουρα όσο και οι κοντινές βραχονησίδες Στρογγυλό και Πολεμικά αποτελούν σημαντικό βιότοπο του αιγαιόγλαρου και του γερακιού μαυροπετρίτης. Κατά το παρελθόν αποτέλεσαν και τα Σκάντζουρα μοναστικό κέντρο. Το μοναστήρι που βρίσκεται στο κέντρο του νησιού είναι σήμερα κλειστό.
Λίγες σκέψεις για εκείνα που δεν φαίνονται
Η ανεξέλεγκτη επέκταση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων τον τελευταίο αιώνα έχει διαβρώσει την ισορροπία του πλανήτη σε επικίνδυνο βαθμό. Και επειδή η Φύση αντιδρά με αναδημιουργία - όπου μπορεί - και όχι με εκδικητική καταστροφή απέναντι στον θύτη-άνθρωπο, είμαστε εμείς που πρέπει να αλλάξουμε στάση και να γίνουμε πιο φιλικοί απέναντί της, αφού τη γνωρίσουμε.
Η αξία της γνωριμίας με το ΕΘΠΑΒΣ, όπως και με κάθε φυσική περιοχή, είναι πολλαπλή. Εξυπηρετεί ψυχαγωγικούς, μορφωτικούς και επιστημονικούς σκοπούς και μαζί έχει ένα βαθύτερο πολιτιστικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Μέσα στην ακμαία και πλούσια φύση, τις σκηνικές αντιθέσεις του άγριου και του ήμερου, του γνώριμου και του πρωτόγνωρου, ο επισκέπτης βιώνει την υπό διωγμό σήμερα Αρμονία. Ταυτόχρονα διαπιστώνει πως ο άνθρωπος μπορεί να μην είναι πάντα συνδεδεμένος με την καταστρεπτική παρέμβαση στη φύση και μέσα από τα μνημεία πολιτισμού αναγνωρίζει τα σύμβολα μιας εναρμονισμένης με τη φύση δημιουργικής δύναμης. Άλλες, πάλι, φορές συναντά τις κραυγαλέες ανθρώπινες επεμβάσεις και αυθόρμητα αγανακτεί. Και τότε γίνεται πιο έντονη η αίσθηση του χρέους για να διατηρήσει, και όχι με άφρονες ενέργειες να καταστρέψει, τα πολύτιμα στοιχεία της φύσης και της πολιτιστικής κληρονομιάς, που θυμίζουν τις ρίζες μας και εξασφαλίζουν το μέλλον μας.
Η φώκια Monachus monachus ή Μεσογειακή φώκια ή φώκια Μοναχός, είναι θαλάσσιο θηλαστικό και ανήκει στην οικογένεια των Φωκιδών. Αρχαία Ελληνικά νομίσματα την αναπαριστούν και αποσπάσματα από τον Όμηρο την περιγράφουν να λιάζεται σε αμμουδερές ακτές. Σήμερα, ο βιότοπός της έχει περιοριστεί σε μικρά ακατοίκητα νησιά, απρόσιτες βραχώδεις ακτές και σπηλιές.
Είναι από τα μεγαλύτερα είδη φωκών στον κόσμο και το μήκος της φτάνει τα 2-3 μέτρα ενώ το βάρος της κατά μέσο όρο είναι 250 κιλά. Το δέρμα της καλύπτεται από στιλπνό τρίχωμα με πιο συνηθισμένα χρώματα το γκρίζο ή καφέ στη ράχη με πιο ανοιχτόχρωμη κοιλιά. Τα νεογέννητα έχουν μήκος 1 μέτρο και ζυγίζουν 15-20 κιλά. Το δέρμα τους καλύπτεται από μακρύ μαύρο τρίχωμα με ένα άσπρο "μπάλωμα' στην κοιλιά. Η αναπαραγωγική περίοδος τοποθετείται κυρίως στους μήνες Μάϊο-Νοέμβριο. Επειδή ο αναπαραγωγικός κύκλος της διαρκεί 12 μήνες (11 μήνες κύηση και 6-8 εβδομάδες γαλουχία) και γεννά ένα μόνο μικρό και συνήθως όχι κάθε χρόνο, ο ρυθμός αναπαραγωγής είναι ιδιαίτερα αργός. Η φώκια Μοναχός τρέφεται με ποικιλία ψαριών και με χταπόδια, καλαμάρια κ.α. Χρειάζεται τροφή που αντιστοιχεί περίπου στο 5% του βάρους της και για να τη βρει, μπορεί να διανύσει μεγάλες αποστάσεις. Είναι ζώο με αξιόλογη νοημοσύνη, περιέργεια και δυνατότητα προσαρμογής.
Κατά το παρελθόν κυνηγήθηκε άγρια για το λίπος και το δέρμα της. Σήμερα, θεωρείται συχνά φυσικός ανταγωνιστής του ψαρά και προκαλεί κάποιες φορές ζημιές στα δίχτυα για να "κλέψει" την τροφή που καθιστά όλο και σπανιότερη η εντατική υπεραλίευση με μηχανότρατες, γρι-γρι και χίλιους δυο άλλους νόμιμους και παράνομους τρόπους. Αυτός ο ανταγωνισμός είναι και ο κύριος λόγος της σκόπιμης θανάτωσής της, που παρά την βαρβαρότητα της πράξης αποτελεί φαινόμενο που εξακολουθεί να εμφανίζεται στην Ελλάδα από καιρού εις καιρό, ευτυχώς με τάσεις ελάττωσης. Είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτο ότι στην περιοχή του Πάρκου δεν έχει αναφερθεί παρόμοιο κρούσμα τα τελευταία χρόνια. Σημαντική είναι και η βρεφική θνησιμότητα της φώκιας, εξαιτίας της γέννησής της σε περιοχές, όπου οι ανθρώπινες οχλήσεις στο φυσικό της βιότοπο είναι έντονες. Πέρα από την υπεραλίευση, η θαλάσσια ρύπανση και η μείωση της αναπαραγωγικής ικανότητας των φωκών λόγω της περιορισμένης ανανέωσης του γενετικού υλικού, συμπληρώνουν τις πιθανές απειλές, που έχουν φέρει τη Μεσογειακή φώκια στην πρώτη θέση του καταλόγου των απειλούμενων με εξαφάνιση θαλάσσιων θηλαστικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπολογίζεται πως στις μέρες μας έχουν απομείνει λίγες μόνο εκατοντάδες ζώα (περίπου 500) διασκορπισμένα σε ολόκληρη την Μεσόγειο και στις ακτές του Β. Ατλαντικού.
Η Ελλάδα διατηρεί σήμερα τον μεγαλύτερο πληθυσμό φωκών μέσα στη Μεσόγειο, διάσπαρτο σε ολόκληρο το Αιγαίο και το Ιόνιο, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι το είδος έχει πρακτικά εκλείψει από τη βιομηχανικά αναπτυγμένη Δυτική Μεσόγειο. Τα στοιχεία αυτά κάνουν εύκολα κατανοητή τη σημασία του Πάρκου για την προστασία του είδους. Το ΕΘΠΑΒΣ, εξαιτίας της μορφολογίας και της θέσης του, αποτελεί ιδανικό βιότοπο, πλούσιο ακόμα σε τροφή σε σύγκριση με άλλες περιοχές.
Ιδιαίτερα πρέπει να τονιστεί η ενεργός συμμετοχή των ψαράδων της περιοχής και του Αλιευτικού Συνεταιρισμού Αλοννήσου στην προστασία της.
Η Μεσογειακή φώκια εξαιτίας της υψηλής της θέσης στην οικολογική πυραμίδα, μπορεί να θεωρηθεί ως δείκτης υγείας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και σίγουρα αποτελεί ένα σύμβολο. Η εξαφάνισή της μπορεί να θεωρηθεί προοίμιο μίας επικείμενης γενικότερης υποβάθμισης του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Η ανάγκη προστασίας της είναι επιτακτική, για να μπορούν να τη συναντούν στις θάλασσές μας και οι επόμενες γενιές.
Πως πρέπει να συμπεριφέρεται ο επισκέπτης μέσα στο ΕΘΠΑΒΣ.
Όταν βρισκόμαστε σε μία προστατευόμενη περιοχή πρέπει να σεβόμαστε διπλά τη φύση και να φερόμαστε διακριτικά και με προσοχή όχι μόνο προς κάθε μορφή ζωής, αλλά και στα αβιοτικά στοιχεία του οικοσυστήματος.
Οι περισσότεροι επισκέπτες έρχονται στην Αλόννησο για να χαρούν τη θάλασσα, το νησί, τη φιλοξενία των κατοίκων και τη φύση. Αρκετοί έρχονται πιστεύοντας ότι θα δουν και πιθανώς θα φωτογραφήσουν ή και θα παίξουν με τις φώκιες. Φυσικά, αυτό είναι μεγάλη πλάνη και αλλοίμονο αν δεν ήταν.
Για λεπτομερή ενημέρωση για τις ιδιαίτερες ρυθμίσεις που ισχύουν στο ΕΘΠΑΒΣ ο επισκέπτης πρέπει να έρχεται σε επαφή με το Λιμενικό Σταθμό Αλοννήσου ή τη Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού του ΥΠΕΧΩΔΕ. Οι Υπηρεσίες αυτές είναι αρμόδιες και για την έκδοση αδειών ειδικών δραστηριοτήτων εντός του Πάρκου. Στο Πατητήρι λειτουργούν Κέντρα Ενημέρωσης από συλλόγους που δραστηριοποιούνται στην περιοχή.
Το ερασιτεχνικό ψάρεμα επιτρέπεται μόνο στη Ζώνη Β, ενώ στη Ζώνη Α ισχύουν ειδικοί περιορισμοί. Στη Ζώνη Β επιτρέπεται και το ψαροντούφεκο - βέβαια χωρίς μπουκάλες (πάντα με βάση την κείμενη νομοθεσία), το οποίο όμως απαγορεύεται με αυστηρές ποινές σε ολόκληρη τη Ζώνη Α.
Όσοι επισκέπτονται το ΕΘΠΑΒΣ με σκάφη αναψυχής θα πρέπει να επικοινωνούν για πληροφορίες με το Λιμενικό Σταθμό Αλοννήσου στο κανάλι VHF 12. Τα σκάφη της φύλαξης, που πιθανότατα θα σας πλησιάσουν ενώ βρίσκεστε εν πλω εντός του Πάρκου, επιτελούν σημαντικό έργο επιτηρώντας τη σωστή εφαρμογή των ειδικών κανονισμών που ισχύουν για την περιοχή αλλά και ενημερώνοντας γι' αυτές. Η συμμόρφωση στις υποδείξεις τους και η παροχή κάθε απαραίτητης βοήθειας στο έργο τους είναι υποχρέωση κάθε επισκέπτη.
Σε περίπτωση παρατήρησης τραυματισμένης ή νεκρής φώκιας ή δελφινιού, οι επισκέπτες θα πρέπει να ενημερώνουν αμέσως το Λιμενικό Σταθμό. Το ίδιο πρέπει να πράξουν στην περίπτωση εντοπισμού ρύπανσης.
Είναι αυτονόητο ότι η κοπή και η καταστροφή φυτών καθώς και η παρενόχληση με οποιοδήποτε τρόπο της φώκιας και των άλλων ζώων που διαβιούν στην περιοχή απαγορεύεται αυστηρά.
Τα σκουπίδια πρέπει να καταλήγουν στα δοχεία απορριμμάτων που υπάρχουν σε διάφορα σημεία ή όταν τέτοια δεν βρίσκονται κοντά πρέπει να κρατούνται μέχρι την ανεύρεση κατάλληλου σημείου, για το οποίο πρέπει να βεβαιωθούμε ότι εξυπηρετείται τακτικά με περισυλλογή.
Επειδή ο κίνδυνος πυρκαϊάς είναι πολύ μεγάλος, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, το άναμμα φωτιάς απαγορεύεται αυστηρά. Επίσης, απαγορεύεται η ελεύθερη κατασκήνωση σε όλη την έκταση του ΕΘΠΑΒΣ.
Η ησυχία και η ηρεμία είναι επίσης αγαθά που μπορούμε να απολαύσουμε στο Πάρκο. Ενοχλητικοί θόρυβοι πρέπει να αποφεύγονται. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται από τους επιβαίνοντες σε κάθε είδους ταχύπλοα σκάφη.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι ιδιαίτερες ρυθμίσεις και απαγορεύσεις που ισχύουν σε κάθε περιοχή δεν έχουν θεωρητικό χαρακτήρα, ούτε αποτελούν "ασκήσεις θέλησης". Ορίστηκαν γιατί η ανάγκη της μικρότερης δυνατής ανθρώπινης παρέμβασης είναι καθοριστική για τη διατήρηση του οικοσυστήματος.
Το Πάρκο ξεπερνά την έννοια μιας απλά οριοθετημένης περιοχής και σε καμιά περίπτωση δεν έχει ως σκοπό να αποτελέσει έναν ανοικτό ζωολογικό κήπο. Είναι ένα δυναμικό σύστημα που ενεργεί και δέχεται ενέργεια. Μπορείτε να βοηθήσετε στη σωστή του λειτουργία με την καλή σας θέληση, τον ενθουσιασμό, τις γνώσεις, την πείρα ή τη συνδρομή σας. Το αντάλλαγμα δεν μπορεί να περιγραφεί με λέξεις. Είναι το βίωμα που θ' αποκομίσετε ανακαλύπτοντας τη Φύση σε ένα από τα λίγα απρόσβλητα ακόμα, αλλά ιδιαίτερα ευαίσθητα καταφύγιά της