19/10/2007
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΞΑΝΘΗΣ
Οι παραδοσιακοί οικισμοί της ορεινής Ξάνθης βρίσκονται σε μία περιοχή με σπάνια φυσική ομορφιά και ιδιαίτερη ιστορική και λαογραφική πολυμορφία. Κρυμμένοι μέσα σε λαγκαδιές ή σκαρφαλωμένοι σε ψηλές πλαγιές, αντιστάθηκαν στη φθορά κουβαλώντας μαζί τους τον αγώνα των κατοίκων τους για ζωή.
Η καλλιεργήσιμη γη εδώ είναι λιγοστή. Aνάμεσα στις πλαγιές των βουνών ξεπροβάλλουν χαράδρες απότομες και δυσπρόσιτες. Το κλίμα είναι ηπειρωτικό με βροχές και χιόνια γι αυτό και η είσοδος των σπιτιών βλέπει προς τα νότια ενώ το βορινό τους μέρος έχει ελάχιστα και μικρά ανοίγματα.
Η πρόσβαση στους ορεινούς οικισμούς είναι δύσκολη. Αν και τελευταία έχουν κατασκευαστεί αρκετοί δασικοί δρόμοι, υπάρχουν ακόμα πολλοί οικισμοί που μόνο με τα πόδια μπορεί κανείς να τους επισκεφθεί. Για αρκετές μέρες κάθε χρόνο οι κάτοικοί τους παραμένουν αποκλεισμένοι χωρίς επαφή με τις μεγάλες πόλεις. Στις περιπτώσεις εκείνες που απουσιάζει ο ηλεκτρισμός και το τηλέφωνο θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για πρωτόγονες συνθήκες διαβίωσης, που από μόνες τους θα αρκούσαν για να εξηγήσουν την εγκατάλειψη των περιοχών αυτών και τη φυγή προς τα αστικά κέντρα.
Χλωρίδα-Πανίδα
Η περιοχή της ορεινής Ξάνθης παρουσιάζει μεγάλη βιοποικιλότητα. Εδώ συναντάμε σφενδάμια. πουρνάρια, βελανιδιές, καστανιές, σημύδες, οξυές, πεύκα και έλατα. Η άγρια πανίδα του Ν. Ξάνθης είναι ιδιαίτερα πλούσια. Πολλά είδη σπάνιων πουλιών (όπως η αγριόκοτα και ο κολχικός φασιανός) αναπαράγονται στα δάση της περιοχής και το ίδιο ισχύει και για μεγάλα θηλαστικά, στα οποία περιλαμβάνονται το αγριογούρουνο, το ζαρκάδι και η καφετιά αρκούδα. Στην ορεινή περιοχή της Χαϊντού και της Κούλας υπάρχουν σπάνια πουλιά και ενδημικά φυτικά είδη. Οι αρκούδες χρησιμοποιούν την περιοχή αυτή για τη δημιουργία φωλιάς και για αναπαραγωγή. Στον ποταμό Νέστο ζουν καστανόχηνες (Tadorna ferruginea) και βίδρες (Lutra lutra). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ποταμός Κομψάτος, που αποτελεί καταφύγιο για πολλά αρπακτικά πτηνά. Ο υγρότοπος αυτός μπορεί να θεωρηθεί ως ενιαία οικολογική μονάδα με τη Βιστονίδα, και προστατεύεται σε διεθνές επίπεδο από τη σύμβαση Ραμσάρ.
Η ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΤΩΝ ΟΡΕΙΝΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΤΟΥ Ν.ΞΑΝΘΗΣ
Περπατώντας ανάμεσα στα γκρεμισμένα σπίτια νοιώθει κανείς οι τόποι να στοιχειώνονται από φαντάσματα. Ακούει τις φωνές των ανθρώπων που έζησαν εκεί και αναγκάστηκαν να φύγουν ζητώντας μια καλύτερη τύχη. Η ανεπάρκεια της εθνικής αναπτυξιακής πολιτικής για τη χρήση γης, η ανεργία, η εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση, η αλλαγή του τρόπου ζωής ήταν από τις βασικότερες αιτίες για την ερήμωση των ορεινών οικισμών. Οι δρόμοι άργησαν να γίνουν ή δεν έχουν γίνει ούτε και τώρα. Έτσι πολλοί κάτοικοι έφυγαν στο εξωτερικό (κυρίως Γερμανία), άλλοι μαζεύτηκαν στην Ξάνθη ή στα κοντινότερα κεφαλοχώρια και άλλοι ζήτησαν δουλειά στις μεγαλουπόλεις.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ
Η αρχιτεκτονική των ορεινών οικισμών της Ξάνθης καταφέρνει να ξεπερνάει τις δυσκολίες και τους περιορισμούς του δύσβατου χώρου, δημιουργώντας μια συγκρότηση που ανταποκρίνεται στις επαγγελματικές ασχολίες των κατοίκων (κτηνοτροφία, καπνοκαλλιέργεια). Πολλοί από τους οικισμούς αναπτύχθηκαν γραμμικά κατά μήκος της κοίτης ενός χειμάρρου, ενώ κάπου παρατηρούνται και δορυφορικές ομάδες κατοικιών προσαρμοσμένες στην μορφολογία του εδάφους αλλά και στις ιδιαίτερες ανάγκες της κάθε οικογένειας. Κυρίαρχα γνωρίσματα των περισσοτέρων οικισμών είναι η κατασκευαστική λιτότητα, το μικρό μέγεθος, η πολυλειτουργικότητα και η προσθετική ικανότητα. Τα οικοδομικά υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των σπιτιών είναι παρμένα από το γύρω χώρο. Για τη σκεπή μπορεί να χρησιμοποιηθούν σχιστολιθικές πλάκες, κεραμίδια ή ακόμα κλαριά και άχυρο. Ο σκελετός, τα πατώματα και η στέγη είναι κατασκευασμένα από ξύλο. Τα κενά του σκελετού γεμίζονται με τσατμά (πλίνθους, σπασμένα κεραμίδια και άχυρα, που στη συνέχεια επιχρίονται με ασβεστοκονίαμα). Οι διαχωριστικοί τοίχοι είναι φτιαγμένοι από μπαγδατί (πηχάκια με σοβά). Το ισόγειο συνήθως χρησιμοποιούνταν σαν σταύλος, ενώ μια εσωτερική σκάλα οδηγούσε στον πρώτο όροφο. Ο ημιυπαίθριος χώρος στη νότια πλευρά του σπιτιού (χαγιάτι) λειτουργούσε σαν προθάλαμος που εξυπηρετούσε τις ανάγκες του αερισμού αλλα χρησιμοποιούνταν και σαν ξηραντήριο καπνού και για άλλες αγροτικές εργασίες. Το σαχνισί (ξύλινη κατασκευή κλειστού εξώστη, με πολλά παράθυρα) προεκτείνει και ορθογωνίζει το χώρο και εξασφαλίζει περισσότερο ήλιο, αέρα και θέα.
|