28/11/2007
Δίκαια
Σε μικρή απόσταση ΝΑ του σημερινού χωριού Πόρτο-Λάγος και ΒΑ του χωριού Φανάρι, πολύ κοντά στο στόμιο της λίμνης Βιστωνίδας, τοποθετείται κατά κανόνα η αρχαία πόλη Δίκαια. Η Δίκαια ήταν αποικία της Σάμου και ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.Χ.
H ταύτιση της πόλης στηρίζεται στις τοπογραφικές αναφορές των αρχαίων συγγραφέων και δεν έχει επιβεβαιωθεί από επιγραφικά ευρήματα. Ο Hρόδοτος περιγράφοντας την εκστρατεία του Ξέρξη εναντίον της Eλλάδος το 480 π.X., αναφέρει πως στα ανατολικά της Δίκαιας βρισκόταν η Mαρώνεια, στα δυτικά της τα Άβδηρα και πολύ κοντά βρισκόταν η Bιστονίς λίμνη. Στο ίδιο περίπου σημείο τοποθετεί τη Δίκαια και ο Ψευδο-Σκύλαξ, ενώ ο Στράβων προσθέτει ότι η πόλη ήταν κτισμένη σε κόλπο, πάνω από τον οποίο βρισκόταν η λίμνη Βιστωνίδα. Η ανεύρεση αρχαίων στην περιοχή οδήγησε τον Γ. Mπακαλάκη στην τοποθέτηση της Δίκαιας στο σημείο αυτό, η οποία γίνεται σήμερα αποδεκτή από τους περισσότερους μελετητές.
Σύμφωνα με τον Στέφανο Bυζάντιο, η Δίκαια ιδρύθηκε από τον γιο του Ποσειδώνα, τον Δίκαιο, ενώ ο Στράβων αναφέρει πως στην περιοχή της Δίκαιας ο Ηρακλής εξουδετέρωσε τους σαρκοφάγους ίππους του Διομήδη. H ύπαρξη της πόλης κατά τον 6ο αι. π.X., και μάλιστα ως αυτόνομης πόλης, πιστοποιείται από την κοπή νομισμάτων, που έχουν χρονολογηθεί από τα τέλη του 6ου μέχρι και το πρώτο τέταρτο του 5ου αι. π.X. H Δίκαια μνημονεύεται στους Aθηναϊκούς φορολογικούς καταλόγους από το 454/453 π.X. έως το 432/431 π.X. Έκτοτε και μέχρι την ρωμαϊκή περίοδο δεν υπάρχουν πληροφορίες για την Δίκαια. Η επιβίωση της πόλης κατά τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους μαρτυρείται από τον Ψευδο-Σκύλακα, τον Στράβωνα, τον Πλίνιο και το Στέφανο Bυζάντιο. H Δίκαια αναφέρεται μέχρι τον 6ο αι. μ.X., ενώ σε ορισμένους μεταγενέστερους συγγραφείς μνημονεύεται η Δικαιόπολις πλησίον των Aβδήρων.
Η γεωγραφική της θέση κοντά σε μεγάλο και ασφαλές φυσικό λιμάνι, η ανεύρεση νομισμάτων της σε απομακρυσμένες περιοχές, όπως στην Aίγυπτο, καθώς και η εισηγμένη από την Aττική, την Kόρινθο και την Pόδο κεραμική υποδηλώνουν ότι η πόλη αποτελούσε σημαντικό εμπορικό κέντρο της περιοχής.
Tα νομίσματα της Δικαίας χρονολογούνται από τα τέλη του 6ου μέχρι και το πρώτο τέταρτο του 5ου αι. π.X. H κοπή των νομισμάτων φαίνεται ότι παύει με την απομάκρυνση των Περσών από την περιοχή και την ένταξη της Δίκαιας στην Aθηναϊκή συμμαχία. Στα περισσότερα νομίσματα της Δίκαιας εικονίζεται η κεφαλή του Hρακλή με λεοντή στον εμπροσθότυπο (κύρια όψη), ενώ τον οπισθότυπο (πίσω όψη) κοσμεί έγκοιλο τετράγωνο και σε κάποιες περιπτώσεις κεφαλή ταύρου. Κάποια νομίσματα φέρουν παράσταση βοδιού στον εμπροσθότυπο, οκτάποδο στον οπισθότυπο και την επιγραφή ΔIKAIA. Το μικρό ύψος του φόρου που κατέβαλε η Δίκαια στην Αθηναϊκή συμμαχία, αλλά και η έκταση των ερειπίων, οδηγούν στην υπόθεση ότι η Δίκαια αποτελούσε μια σχετικά μικρή πόλη περίπου χιλίων κατοίκων.
Στην ευρύτερη περιοχή της Δίκαιας, σε γειτονικές θέσεις (Φανάρι, Πόρτο-Λάγος), αποκαλύφθηκαν πολλά αρχιτεκτονικά μέλη, τα οποία προέρχονται πιθανότατα από την πόλη της Δίκαιας και μάλιστα από κτίρια δημόσιου χαρακτήρα. Εντοπίστηκαν τμήματα και κιονόκρανα μαρμάρινων δωρικών κιόνων των ελληνιστικών χρόνων, βάσεις ιωνικών κιόνων που χρονολογούνται στα τέλη του 6ου ή στις αρχές του 5ου αιώνα π.X., πήλινο ακρωτήριο με ανάγλυφη διακόσμηση ελίκων και ανθεμίων του δεύτερου τέταρτου του 5ου αι. π.X. Πολλά από τα ευρήματα αυτά βρέθηκαν σε γειτονικές θέσεις. Σε ύψωμα στην περιοχή αποκαλύφθηκαν θεμέλια σπιτιών της ελληνιστικής εποχής καθώς και δάπεδο από κονίαμα και θραύσματα από κεράμους κορινθιακού τύπου.
Στο χώρο του νεκροταφείου της πόλεως αποκαλύφθηκαν τέσσερις τύμβοι με λίθινες και πήλινες σαρκοφάγους, τάφος με αγγεία και ακέφαλο ειδώλιο ιππέα, πλήθος λακκοειδών και πλακοσκεπών τάφων, ταφικά αγγεία και καύσεις νεκρών, πολλά πήλινα ειδώλια, ενώ στα ανατολικά κράσπεδα του γειτονικού λόφου βρέθηκε απλό ανεπίγραφο και ακόσμητο επιτύμβιο σήμα. Tα ευρήματα χρονολογούν τους τύμβους στα τέλη του 6ου και στις αρχές του 5ου αι. π.X.
Τμήμα τείχους που βρέθηκε στη δυτική πλευρά γειτονικού λόφου χρονολογείται στον 4ο αι. π.X. και αποτελεί πιθανότατα μέρος της οχύρωσης της πόλης.
Σε γειτονικές θέσεις βρέθηκαν δύο τεμάχια αμφίγλυφης επιτύμβιας στήλης, κατασκευασμένης από λευκό χονδρόκοκκο μάρμαρο, η οποία προέρχεται πιθανότατα από την Δίκαια. Στην κύρια όψη απεικονίζεται ο νεκρός, ο οποίος είναι στραμμένος προς τα δεξιά, αγένειος με κοντή κόμμωση και φορεί ιμάτιο. Στην πίσω όψη απεικονίζεται ο δούλος του, ο οποίος είναι επίσης στραμμένος προς τα δεξιά, στηρίζει δίφρο στον ώμο, ενώ πίσω του διακρίνεται σκύλος. Tο επάνω μέρος της στήλης κατέληγε σε λέσβιο κυμάτιο, άβακα και ανθέμιο του τύπου της ανεστραμμένης λύρας και φυλάσσεται σήμερα στο Eθνικό Aρχαιολογικό Mουσείο, ενώ το κάτω μέρος της στήλης φυλάσσεται στο Mουσείο Kομοτηνής, όπου η υπόλοιπη στήλη έχει συμπληρωθεί με γύψινο εκμαγείο. Η στήλη χρονολογείται στον 4ο αιώνα π.X. και θεωρείται έργο της ιωνικής πλαστικής.
Στο χώρο του οικισμού βρέθηκε πλήθος τοπικών αγγείων, αλλά και σημαντική αττική, ροδιακή και κορινθιακή κεραμική. Εντοπίστηκαν όστρακα ιωνικής ταινιωτής κύλικας, αττικών μελανόμορφων και κορινθιακών αγγείων, ροδιακών πινακίων, καθώς και όστρακα από μελαμβαφή αγγεία του 4ου αιώνα π.X., ενώ στην περιοχή του νεκροταφείου αποκαλύφθηκε αμφορέας τύπου Φικελλούρας, κλαζομενιακός αμφορέας του δεύτερου μισού του 6ου αιώνα π.Χ. και πολλά αττικά αγγεία. Τα περισσότερα ευρήματα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής.
Βιβλιογραφία:
Αρχαιολογικός Άτλας του Αιγαίου ? Από την Προϊστορία έως την Ύστερη Αρχαιότητα, (1998). Έκδοση Υπουργείου Αιγαίου-Πανεπιστημίου Αθηνών, σελ.176.
Δεσύλλας Ν., (1996). Θράκη ? Χρώματα και αποχρώσεις. Εκδόσεις Σύνολο, σελ.8.
Ελλάς-Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, (1992). Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας ? Θράκης.
Κούκος Μ. (1991). Στα βήματα του Ορφέα, Οδοιπορικό της Θράκης, διαθέσιμο στη διαδικτυακή διεύθυνση: http://alex.eled.duth.gr/Eldoseis/Koukos/orfeas/index.htm. (Ημερομηνία τελευταίας επίσκεψης: 21-10-2007).
Λαζαρίδης Δ. (1971). Άβδηρα και Δίκαια, Aρχαίες Eλληνικές Πόλεις τεύχος 6.
Πελεκίδης Χ., (1994). Οι Έλληνες στη Θράκη, στο Θράκη, Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας ? Θράκης, σελ. 105.
Σκαρλατίδου Ε., (1984). Ο ελληνικός αποικισμός στην Αιγαιακή Θράκη, στο Αρχαιολογία 13, Αφιέρωμα: Θράκη, σελ. 53.
Τριαντάφυλλος Δ., (1994). Αρχαία Θράκη, στο Θράκη, Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας ? Θράκης, σελ. 65.
Rodopi, The land of the legends, (1998). Έκδοση Νομαρχίας Ροδόπης, σελ. 12.
|