02/12/2007
Μάκρη Αρχαιολογικός χώρος
Νότια του χωριού Μάκρη και δυτικά από την παραλία Αλεξανδρουπόλεως εντοπίστηκε τούμπα σε μικρή απόσταση από την θάλασσα, κοντά στον σημερινό Πλάτανο, πάνω σε ένα φυσικό βραχώδες έξαρμα του εδάφους μήκους 400 μ. περίπου. Η βόρεια πλευρά του είναι ομαλή, η νότια όμως αρκετά απόκρημνη. Στην απόκρημνη παραλία που είναι ταυτόχρονα το νότιο όριο της τούμπας, εντοπίστηκε σπήλαιο και λαξευτές κατασκευές (κόγχες και σκαλοπάτια). Το σπήλαιο, του οποίου ο χώρος αποτελείται από δύο επίπεδα και τρεις θαλάμους ονομάζεται από τους ντόπιους Σπηλιά του Κύκλωπα Πολύφημου και φαίνεται πως, είχε κατοικηθεί κατά τα προϊστορικά χρόνια, ενώ αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως λατρευτικό κέντρο θρακικών θεοτήτων. Οι λαξευτές κατασκευές (κόγχες, δωμάτια, αυλάκια, δεξαμενές, σκάλες κλπ.) ανατολικά του σπηλαίου είναι δύσκολο να χρονολογηθούν, μαρτυρούν όμως μια διαχρονική εκμετάλλευση των βράχων της περιοχής. Πάνω από το σπήλαιο βρίσκεται ο νεολιθικός οικισμός της Μάκρης (5η χιλιετία π.Χ.), ο οποίος εκτείνεται σε μεγάλη απόσταση από το κέντρο της τούμπας και θεωρείται ο σημαντικότερος της Δυτικής Θράκης, αλλά και των Βαλκανίων. Στον ίδιο χώρο εντοπίστηκαν ίχνη κατοίκησης της παλαιολιθικής εποχής, της εποχής του Χαλκού και του Σιδήρου, καθώς και των ιστορικών χρόνων. Εκτός από τον νεολιθικό οικισμό, σημαντικό μνημείο είναι και ο μικρός εμπορικός σταθμός, που δημιούργησαν οι Έλληνες κατά τον 7ο αιώνα π.Χ. για να εξυπηρετεί τις εμπορικές ανταλλαγές τους με τους Θράκες και από τον οποίο σώζονται χώροι αποθηκευτικού χαρακτήρα γεμάτοι αμφορείς.
Ο αρχαιολογικός χώρος της Μάκρης εντοπίστηκε κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο όταν οι Βούλγαροι έσκαβαν χαρακώματα σ' όλο το μήκος της παραλίας της Θράκης. Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο έγιναν οι πρώτες δημοσιεύσεις κεραμικής που προερχόταν από την περιοχή της τούμπας. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ο καθηγητής Γ. Μπακαλάκης υπέθεσε ότι εδώ βρίσκεται το Σέρειο ακρωτήριο και η Ζώνη, μια από τις πόλεις της Περαίας της Σαμοθράκης, άποψη που εγκαταλείφθηκε, όταν έγινε φανερό ότι ο οικισμός αποτελούσε εμπορικό σταθμό. Με την περιοχή ασχολήθηκαν αργότερα ο Δ. Θεοχάρης, ο Δ. Λαζαρίδης και ο Π. Πάντος, ο οποίος δημοσίευσε το 1974 επιφανειακά όστρακα από την τούμπα.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα και κυρίως η κεραμική αποκαλύπτουν μόνιμη και συνεχή εγκατάσταση στην περιοχή της Μάκρης από την παλαιολιθική εποχή, την εποχή του Χαλκού και του Σιδήρου, καθώς και των ιστορικών χρόνων. Τα όστρακα της εποχής του Σιδήρου από τον αρχαιολογικό χώρο της Μάκρης παρουσιάζουν ομοιότητες με την κεραμική της Μεσημβρίας και των Πετρωτών. Την περιοχή φαίνεται πως κατοικούσε ολιγομελής γεωκτηνοτροφική κοινότητα, ενδεχομένως με κάποια κεντρική κοινοτική εξουσία η οποία σύμφωνα με τα ευρήματα ασχολούνταν εκτός από τη γεωργία και την κτηνοτροφία, με το εμπόριο, την κεραμική, τη λιθοτεχνία, την υφαντική και την καλαθοπλεκτική, την εκμετάλλευση πρώτων υλών (πυριτόλιθου) και τη δευτερογενή επεξεργασία προϊόντων (γαλακτοκομικών, γεωργικών, υφαντικής). Χαρακτηριστικός είναι ο κεντρικός χώρος του οικισμού, όπου βρέθηκαν αποθέτες με αμφορείς σε μια πήλινη πλατφόρμα. Η ύπαρξη αυτών των αγγείων μαρτυρούν ενδεχόμενες εμπορικές συναλλαγές και οικονομικές δραστηριότητες.
Στον αρχαιολογικό χώρο, στον κεντρικό τομέα της ανασκαφής βρέθηκαν ιδιωτικές οικίες με ορθογώνιο σχήμα και κατασκευές (εστίες, φούρνοι, λάκκοι) στο εσωτερικό τους και πολλαπλά δάπεδα, που δηλώνουν, ίσως αλλεπάλληλες χρήσεις και ανακατασκευές. Οι τοίχοι είναι πασσαλόπηκτοι με στοιβαχτό πηλό, ενώ είναι φανερή η χρήση ξυλείας ως υλικό δόμησης και υποστήριξης των αρχιτεκτονικών κατασκευών. Κάτω από το δάπεδο ενός σπιτιού βρέθηκαν αποθηκευτικά αγγεία και τρεις νεολιθικές ταφές σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους. Η αποκάλυψη των τριών τάφων θεωρήθηκε σημαντικό γεγονός, γιατί είναι η πρώτη φορά που εντοπίζονται νεολιθικές ταφές στο χώρο Μακεδονίας και Θράκης.
Χαρακτηριστικός είναι ο οχυρωματικός (;) περίβολος, με ΒΑ- ΝΔ κατεύθυνση, ο οποίος έχει τη μορφή τοίχου από ακανόνιστες πέτρες με πάχος σε ορισμένα σημεία πάνω από 2μ.
Στον αρχαιολογικό χώρο βρέθηκαν ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα ειδώλια, πρώιμης εποχής Χαλκού, με εγχάρακτες τεθλασμένες γραμμές και πλήθος μικρών αγγείων διακοσμημένων με παράλληλες γραμμές, γωνίες, ρόμβους και κύκλους με εφαπτόμενες, αλλά και μεγαλύτερα αποθηκευτικά αγγεία. Ο αριθμός των ανθρωπόμορφων ειδωλίων, τα οποία ως επί το πλείστον σώζονται σε αποσπασματική κατάσταση μαρτυρά ίσως μια ανθρωπομορφική λατρεία της γονιμότητας.
Επιπλέον, στον ίδιο χώρο βρέθηκαν οικοδομήματα αποθηκευτικού χαρακτήρα από την κλασική και ελληνιστική περίοδο και αναλημματικό τείχος και κατοικίες των ρωμαϊκών χρόνων. Στη βυζαντινή περίοδο η περιοχή χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο.
Βιβλιογραφία:
Αθανασιάδης Π. (2003). Ψηφίδες από τη Θράκη του χτες. Εκδόσεις Πάραλος, διαθέσιμο στη διαδικτυακή διεύθυνση: http://alex.eled.duth.gr/Eldoseis/athan/index.htm. (Ημερομηνία τελευταίας επίσκεψης: 21-10-2007).
Αρχαιολογικός Άτλας του Αιγαίου ? Από την Προϊστορία έως την Ύστερη Αρχαιότητα, (1998). Έκδοση Υπουργείου Αιγαίου-Πανεπιστημίου Αθηνών, σελ. 180-181.
Αρχαιολογικός οδηγός, (1999). Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 30.
Αρχαιολογικός Χάρτης Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 5-6.
Ελλάς-Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, (1992). Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας ? Θράκης.
Ελλάδα-Έβρος, Το οχυρό της φύσης, της ιστορίας, της παράδοσης, Έκδοση Νομαρχίας Έβρου.
Ευστρατίου Ν., (1992). Ανασκαφή Μάκρης. ΑΕΜΘ 3 (1989), σελ. 595-601.
Ευστρατίου Ν., (1993). Νεότερες έρευνες στο νεολιθικό οικισμό της Μάκρης, ΑΕΜΘ 4 (1990), σελ. 595-607.
Ζήκος Ν., (1984). Βυζαντινό οδοιπορικό στη Θράκη, στο Αρχαιολογία 13, Αφιέρωμα: Θράκη, σελ. 75-76.
Θράκη, Το σταυροδρόμι των Ελλήνων, (2000). Εκδόσεις Αδάμ., σελ. 25, 30, 131.
Καλλιντζή Κ., (1991). Ανασκαφές στη Μάκρη Έβρου. ΑΕΜΘ 2 (1988) σελ. 499-500,
Καλλιντζή Κ., (1992). Ανασκαφές στη Μάκρη Έβρου. ΑΕΜΘ 3 (1989) σελ. 587-593, 4 (1990) σελ. 613-624.
Κούκος Μ. (1991). Στα βήματα του Ορφέα, Οδοιπορικό της Θράκης, διαθέσιμο στη διαδικτυακή διεύθυνση: http://alex.eled.duth.gr/Eldoseis/Koukos/orfeas/index.htm. (Ημερομηνία τελευταίας επίσκεψης: 21-10-2007).
Μπακιρτζής Χ., (1994). Βυζαντινή Θράκη, στο Θράκη, Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας ? Θράκης, σελ. 171.
Οδηγός περιήγησης Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, (2000). Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 84-85.
Τριαντάφυλλος Δ., (1994). Αρχαία Θράκη, στο Θράκη, Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας ? Θράκης, σελ. 39.
Τσατσοπούλου Π., (2005). Εγνατία οδός, Ιστορία και διαδρομή στο χώρο της Θράκης, Έκδοση Υπουργείου Πολιτισμού, Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, σελ. 38.
Τσατσοπούλου Π., (2006). Η αρχαία Εγνατία και η διαδρομή της στον χώρο της Θράκης. ΑΕΜΘ 18 (2004), σελ. 9-15.
|