Αναζητήστε στην Πύλη

Σύνθετη αναζήτηση
 
Αρχική 29 Μαρτίου 2024
Πολιτισμός Αρχαιολογία Αρχαιολογικοί χώροι Ιερά Ανατολική Μακεδονία και Θράκη Νομός Έβρου Δήμος Σαμοθράκης

Ήχοι - Βίντεο
Δεν υπάρχουν αρχεία ήχου και βίντεο.

Σχετικοί Σύνδεσμοι
Δήμος Σαμοθράκης
Ιστοσελίδα για τον Δήμο Σαμοθράκης
Θρακικός Ηλεκτρονικός Θησαυρός
Ιστοσελίδα για τη Θράκη
e-city.gr > Αξιοθέατα > Σαμοθράκη > Ιερό των Μεγάλων Θεών
Τουριστικός οδηγός
Θρακικός Ηλεκτρονικός Θησαυρός
Ιστοσελίδα για τη Θράκη
Samothrace
Σαμοθράκη-Πολιτισμικός οδηγός

Άλλα Αρχεία
Δεν υπάρχουν αρχεία.
ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ
Αγορές
Θέατρα
Ιερά
Οικίες
Οικισμοί
Χώροι Άθλησης
Εργαστήρια
Νεκροταφεία
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ
Ανατολική Μακεδονία και Θράκη
Δήμος Αβδήρων
Δήμος Δράμας
Δήμος Θάσου
Δήμος Ιάσμου
Δήμος Προσοτσάνης
Δήμος Σαμοθράκης
Κοινότητα Θερμών
Ιερά: ΥΠΟΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ Ολες οι κατηγορίες
Δεν υπάρχουν υποκατηγορίες στη Θεματική Κατηγορία που επιλέξατε.

02/12/2007
Σαμοθράκη-Ιερό των Μεγάλων Θεών

Αικατερίνη Μπάλλα
Πηγή: Ι.Π.Ε.Τ./ Ε.Κ. «Αθηνά»
© Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης
προεπισκόπηση εκτύπωσης

Στο βόρειο τμήμα του νησιού της Σαμοθράκης, στην Παλαιόπολη, δυτικά της αρχαίας πόλης, βρίσκεται το Ιερό των Μεγάλων θεών, το οποίο καταλαμβάνει μια έκταση περίπου 50 στρεμμάτων. Το Ιερό ήταν αφιερωμένο στην λατρεία και την τέλεση των Μυστηρίων των Μεγάλων Θεών που ακτινοβόλησαν στη διάρκεια της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας.

Οι Μεγάλοι Θεοί δεν είχαν ονόματα, γεγονός που καθιστά την ταυτότητα και τη φύση τους αινιγματική. Σε πολλούς αρχαίους συγγραφείς, ωστόσο, αναφέρονται συχνά με το όνομα Κάβειροι, όρος ο οποίος δεν συναντάται σε καμιά επιγραφή στη Σαμοθράκη, όπου οι θεοί ονομάζονται Θεοί ή Μεγάλοι Θεοί. Οι Κάβειροι πάντως, ήταν θεότητες ξένες για το ελληνικό Πάνθεο και η ταύτισή τους με τους Μεγάλους Θεούς δεν είναι βέβαιη. Κύρια μορφή, γύρω από την οποία συγκεντρώνονταν οι θεότητες αυτές ήταν μια «Μεγάλη Μητέρα» που ονομαζόταν Αξίερος και είχε χαρακτηριστικά όμοια με αυτά της Κυβέλης. Η Αξίερος ήταν ορεσίβια Θεότητα, που λατρευόταν σε ιερούς βράχους και αργότερα ταυτίστηκε από τους Έλληνες με την θεά Δήμητρα. Δίπλα της αναφέρεται, ίσως υποταγμένος σε αυτήν ως σύζυγος, ο Κάδμιλος ή Κασμίλος, μία αντρική ιθυφαλλική θεότητα της γονιμότητας, η οποία ταυτίστηκε με τον Eρμή. Ακόλουθοι των δύο θεοτήτων ήταν δύο νεαροί γυμνοί ιθυφαλλικοί δαίμονες, που προστάτευαν τους πιστούς από τους θαλάσσιους κινδύνους και ταυτίστηκαν με τους Διοσκούρους. Δύο άλλες θεότητες, ο θεός του Kάτω Kόσμου ο Aξιόκερσος και η γυναίκα του Aξιόκερσα, ταυτίστηκαν με τον Άδη και την Περσεφόνη, ενώ μαρτυρούνται επίσης οι λατρείες της Αφροδίτης και της Εκάτης, τις οποίες συνδέει το ίδιο προσαγορευτικό προελληνικής καταγωγής επίθετο «Ζηρυνθία».

Σε αντίθεση με τα Ελευσίνια Μυστήρια και άλλα μυστηριακά ιερά, τα Μυστήρια των Μεγάλων Θεών ήταν ανοιχτά σε κάθε αμύητο επισκέπτη, σε οποιονδήποτε επιθυμούσε να μυηθεί, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο, τη καταγωγή ή την κοινωνική τάξη.

Τα Μυστήρια των Μεγάλων Θεών ήταν εντελώς ανεξάρτητα από τη μεγάλη, ετήσια, τριήμερη πιθανότατα, γιορτή που πραγματοποιούνταν το καλοκαίρι και στην οποία συνέρρεαν προσκυνητές τόσο από γειτονικά όσο και από απομακρυσμένα μέρη, ενώ πολλές πόλεις του Αιγαίου έστελναν και αντιπροσώπους. H μύηση, όπως και στην Ελευσίνα περιελάμβανε δύο βαθμούς μύησης: τη μύηση και την εποπτεία. Oι τελετές της μύησης γίνονταν κατά την διάρκεια της νύχτας στο φως πυρσών και λύχνων. Αρχικά οι υποψήφιοι μύστες άλλαζαν ενδυμασία και έπαιρναν μέρος σε ένα είδος καθαρμού, το οποίο αργότερα μετατράπηκε σε προσφορά σπονδών από τους μύστες. Ακολουθούσε μια τελετουργική πράξη, όπου αποκαλύπτονταν στον μύστη κάποια ιερά σύμβολα και στη συνέχεια ο μυούμενος, μετά από ένα εξαγνιστικό λουτρό, έδενε γύρω από το υπογάστριο μια πορφυρή ζώνη και φορούσε ένα σιδερένιο δαχτυλίδι, το οποίο αντιπροσώπευε τη συνένωση με το θείο.

Ο βαθμός της εποπτείας μπορούσε στη Σαμοθράκη να αποκτηθεί αμέσως μετά τη μύηση. Σε αυτό το στάδιο ο μυούμενος περνούσε από ένα είδος εξομολόγησης και στη συνέχεια από μια καθαρτήρια τελετή. Κατά τη διάρκεια των δύο βαθμών της μύησης πιθανότατα επιβαλλόταν νηστεία, ενώ μετά το τέλος της όλης διαδικασίας ακολουθούσαν συμπόσια υπό το φως των πυρσών στα εστιατόρια που συνοδεύονταν από κατανάλωση άφθονου κρασιού σε βαθμό μέθης. Ο μύστης εξασφάλιζε την προστασία από τους κινδύνους στα θαλάσσια ταξίδια, την ελπίδα της καλής τύχης και της καλής και ηθικής ζωής, αλλά και την προσδοκία για μια ευτυχισμένη μεταθανάτια ζωή.

Παρά το γεγονός ότι οι αρχαιολογικές ανασκαφές δίνουν μια εικόνα για το ιερό και την εξέλιξη του, αρκετά δεδομένα παραμένουν αμφιλεγόμενα. Οι αρχαίες πηγές δεν παρέχουν καμιά πληροφορία ως προς το ουσιαστικό περιεχόμενο των τελετών και της διδασκαλίας τους, οπότε οι λεπτομέρειες που σχετίζονται με τις διαδικασίες των Μυστηρίων παραμένουν ασαφείς και οι γνώσεις μας εξαιρετικά περιορισμένες. Στα Μυστήρια των Μεγάλων Θεών ήταν μυημένοι ο Ηρόδοτος, ο βασιλιάς της Σπάρτης Λύσανδρος, ο Αριστοφάνης, ο Πλάτων, αλλά και ο Φίλιππος Β? και η γυναίκα του Ολυμπιάδα.

Ενδείξεις για θρησκευτική δραστηριότητα υπάρχουν από τον 7ο αιώνα π.Χ. Ωστόσο, η οικοδόμηση μνημειακών κτιρίων και οι μόνιμες κατασκευές χρονολογούνται μόλις στο πρώτο μισό του 4ου αιώνα π.Χ. και κυρίως στον 3ο αιώνα π.Χ. μέχρι την πρώιμη αυτοκρατορική περίοδο. Κατά τον όψιμο 4ο αιώνα μ.Χ. η παγανιστική λατρεία καταργείται και ξεκινά σταδιακά η ερήμωση του Ιερού. Ένας σεισμός στα μέσα περίπου του 6ου αιώνα μ.Χ. συμπληρώνει την καταστροφή, ενώ η σύληση των ερειπίων συνεχίστηκε μέχρι και τα νεότερα χρόνια.

Οι πρώτες ανασκαφές στην περιοχή πραγματοποιήθηκαν από τον Γάλλο Πρόξενο M. Champoiseau το 1863 και οδήγησαν στην εύρεση της Νίκης. Ακολούθησαν δύο ακόμη ανασκαφικές έρευνες από τους Γάλλους το 1866 και το 1891 στο κοίλο του Θεάτρου και αργότερα, το 1873-1875, οι συστηματικές, πλέον,ανασκαφές των Αυστριακών (Α. Conze). Συστηματικότερες υπήρξαν οι ανασκαφές των Aμερικανών (Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης) που άρχισαν το 1938, διακόπηκαν με την κήρυξη του B' Παγκοσμίου Πολέμου για να συνεχίσουν μετά το 1948. Παράλληλα με την ανασκαφή, οι Αμερικάνοι προχώρησαν στην κατασκευή ενός Μουσείου ΒΔ του Ιερού, το οποίο άνοιξε για το κοινό το 1955 και φιλοξενεί, ως επί το πλείστον, εκθέματα που προέρχονται από τις ανασκαφές.

Ο αρχαιολογικός χώρος του Ιερού των Μεγάλων Θεών περιλαμβάνει σημαντικά μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα: το Ανάκτορο, όπου πραγματοποιούνταν ο πρώτος βαθμός της μύησης στα Μυστήρια, τη Θόλο της Αρσινόης που αποτελεί το μεγαλύτερο γνωστό κλειστό κυκλικό οικοδόμημα στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική, το Ιερό, όπου γινόταν η μύηση στην Εποπτεία, στο δεύτερο βαθμό των Μυστηρίων, το Τέμενος που αποτελούσε το πρωιμότερο και μεγαλύτερο μαρμάρινο κτίριο του αρχαιολογικού χώρου, την Αυλή του Βωμού, το Νεώριο, στο εσωτερικό του οποίου βρισκόταν το αναθηματικό πλοίο, ίσως πολεμικό, που αφιέρωσε στο ιερό πιθανότατα ο Αντίγονος Γονατάς, τη Στοά, η οποία χρονολογείται στο πρώτο μισό του 3ου αιώνα π.Χ. και στέγαζε τους πολυάριθμους επισκέπτες του Ιερού, το Πρόπυλο του Πτολεμαίου Β΄, τον Ιερό Κύκλο, για τους όρθιους θεατές που παρατηρούσαν ή μετείχαν σε κάποιας μορφής δρώμενα, το Μνημείο της Νίκης, όπου σώζεται ακόμα το θεμέλιο πάνω στο οποίο μαρμάρινες πλάκες με κυματιστή επιφάνεια στήριζαν την μαρμάρινη πλώρη του πλοίου με το περίφημο άγαλμα της Νίκης της Σαμοθράκης, τον Ιερό Βράχο, το Ανάθημα του Φιλίππου Γ? και Αλεξάνδρου Δ?, τη Δωρική Θόλο, το Κτίσμα με τους Ορθοστάτες, την Ιερή Οικία, που έφερε στους τοίχους της μαρμάρινες πλάκες με καταλόγους μυστών, την Αίθουσα των Αναθημάτων, που προοριζόταν για τη φύλαξη των κινητών αναθημάτων του ιερού, το Θέατρο, το Ανάθημα της Μιλησίας, το οποίο φέρει αναθηματική επιγραφή στο επιστύλιο του.

Βιβλιογραφία:

Αρχαιολογικός οδηγός, (1999). Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 29.

Αρχαιολογικός Χάρτης Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 7.

McCredie J.R. (1994). Οι νεώτερες ανασκαφές στο Ιερό των Μεγάλων Θεών, Αφιέρωμα: Σαμοθράκη, Εφημερίδα Καθημερινή, σελ. 7.

Θράκη, Το σταυροδρόμι των Ελλήνων, (2000). Εκδόσεις Αδάμ, σελ. 378-383.

Μάτσας Δ., (1984). Σαμοθράκη, στο Αρχαιολογία 13, Αφιέρωμα: Θράκη, σελ. 38-43.

Μάτσας Δ., Μπακιρτζής Α. (1998). Σαμοθράκη, Μικρός Πολιτισμικός Οδηγός, Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης & Δήμου Σαμοθράκης, ΙΘ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, 12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, σελ.34-69.

Οδηγός περιήγησης Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, (2000). Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 97.

Σαμοθράκη, το νησί των μυστηρίων, Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης.

Τριαντάφυλλος Δ., (1994). Αρχαία Θράκη, στο Θράκη, Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας ? Θράκης, σελ. 76-80.

Lehmann K. (1998). Samothrace, A Guide to the excavations and the museum, Institute of Fine Arts, New York University, σελ.29-116.