28/11/2007
Στρύμη
Ανάμεσα στη Μαρώνεια και στο Πόρτο-Λάγος και περίπου 25 χλμ. ΝΔ της Κομοτηνής, τοποθετείται η αρχαία πόλη της Στρύμης. Στοιχεία για την ταύτισή της αντλούνται από χωρίο του Ηρόδοτου, ο οποίος καταγράφοντας την πορεία του Ξέρξη προς την Ελλάδα το 480 π.Χ., αναφέρει τη Μεσημβρία ως τη δυτικότατη πόλη της Σαμοθρακικής «περαίας» και την τοποθετεί ακριβώς στα ανατολικά της Στρύμης. Παρά το γεγονός ότι οι πληροφορίες του Ηρόδοτου σχετικά με την ακριβή θέση της Στρύμης είναι συγκεχυμένες, οι περισσότεροι μελετητές σήμερα τοποθετούν την πόλη δυτικά της Μαρώνειας. Ο καθηγητής Γ. Μπακαλάκης πρότεινε πρώτος την τοποθέτηση της Στρύμης στην χερσόνησο της Mολυβωτής, όπου οι ανασκαφές των ετών 1957-1959, έφεραν στο φως κατάλοιπα αρχαίου οχυρωμένου οικισμού και παρ? όλο που δε βρέθηκε κάποια επιγραφή για να στηρίξει την ταύτιση αυτή, η άποψη του Μπακαλάκη θεωρείται από τους περισσότερους μελετητές ως η πιθανότερη.
Η πόλη της Στρύμης εκτεινόταν στα νότια και ανατολικά των οχυρώσεων και με βάση τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα των οικιών που έφεραν στο φως οι ανασκαφικές έρευνες, ήταν ρυμοτομημένη κατά το ιπποδάμειο σύστημα.
Η Στρύμη ιδρύθηκε περίπου στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ. από αποίκους της Θάσου, με σκοπό τον έλεγχο και την εκμετάλλευση της εύφορης πεδιάδας που εκτείνεται στα βόρεια της Στρύμης μέχρι την Iσμαρίδα λίμνη που παρήγαγε άφθονα σιτηρά. Εξαιτίας της θέσης της φαίνεται πως αποτέλεσε, ήδη από τα αρχαϊκά χρόνια, αιτία διαρκών συγκρούσεων μεταξύ Θασίων και Mαρωνιτών για την κατοχή της. Η πόλη πιστεύεται ότι καταστράφηκε οριστικά γύρω στο 350 π.Χ. από τους Μαρωνίτες, πιθανότατα με τη βοήθεια του Μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου B΄.
Σε επιγραφή των χρόνων του Σεπτιμίου Σεβήρου που αναφέρεται σε επισκευή της Eγνατίας οδού στα τέλη του 2ου αι. μ.X., μνημονεύεται μια κώμη με το όνομα Στρύμη, η οποία, όμως, ανήκε μεταξύ άλλων στον διοικητικό έλεγχο της Tραϊανουπόλης και δεν ταυτίζεται με την αρχαία Στρύμη, όπως υποστήριξαν πολλοί μελετητές στο παρελθόν. Επιπλέον, δεν υπάρχουν μαρτυρίες που να επιβεβαιώνουν ότι η πόλη επιβίωσε μετά τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ., καθώς τα ευρήματα της ανασκαφής και οι επιγραφές που έχουν βρεθεί στην Mολυβωτή ή στην γύρω περιοχή και πιστεύεται ότι προέρχονται από την Στρύμη, χρονολογούνται κατά κανόνα στον 4ο αι. π.X.
Tον οικισμό προστάτευε οχύρωση στη βόρεια και τη δυτική πλευρά. Εντοπίστηκε τετράπλευρος πύργος, του οποίου η ανωδομή πιστεύεται ότι ήταν πλίνθινη. Kατά τον Mπακαλάκη, πύργοι θα πρέπει να υπήρχαν κάθε 30 μ. περίπου. Κατά την ανασκαφή του τείχους βρέθηκαν χάλκινα νομίσματα από την Μαρώνεια και τη Θάσο, τα οποία χρονολογούνται στον 4ο αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με τα ευρήματα και τον τρόπο τοιχοδομίας του, το τείχος χρονολογείται στο α? μισό του 4ου αιώνα π.Χ.
Στα νότια της πόλης εντοπίστηκαν ίχνη λιμενοβραχίονα.
Στην περιοχή της Στρύμης αποκαλύφθηκαν τρεις υπόγειες στοές ή σήραγγες, οι οποίες πιθανότατα αποτελούσαν έργο κοινής ωφελείας, πιθανότατα υπόγειου υδραγωγείου και χρησίμευαν στην αποθήκευση πόσιμου νερού. Η κατασκευή του έργου χρονολογείται στα τέλη του 6ου ή τις αρχές του 5ου αι. π.X., πριν από την έλευση των Περσών στην περιοχή.
Δύο βάσεις ιωνικών κιόνων μικρασιατικού τύπου, οι οποίες χρονολογούνται πιθανότατα στα αρχαϊκά χρόνια και άλλα μεμονωμένα αρχιτεκτονικά μέλη κλασικών χρόνων (πήλινο ακρωτήριο, πήλινη σίμη με γραπτή διακόσμηση, πήλινη έλικα) που ήρθαν στο φως στη Στρύμη και σε γειτονικές θέσεις, πιστεύεται ότι προέρχονται από δημόσια οικοδομήματα.
Από ιδιωτικές οικίες που ανασκάφηκαν στη Στρύμη προέρχονται ένα λίθινο κατώφλι, μια χάλκινη πυξίδα (κουτί), που περιείχε 28 αργυρά τετράδραχμα Mαρωνείας, 14 από τα οποία χρονολογούνται στην περίοδο 410-350 π.X., μελαμβαφείς κάνθαροι (κρασοπότηρα) του α? μισού του 4ου αιώνα π.Χ. και βωμός από τον χώρο αυλής. Τα ελάχιστα κατάλοιπα οικιών οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Στρύμη ακολουθούσε πιθανότατα το ιπποδάμειο σύστημα ρυμοτομίας.
Στην ευρύτερη περιοχή της χερσονήσου της Mολυβωτής έχει εντοπισθεί μεγάλος αριθμός αξιόλογων γλυπτών των ύστερων αρχαϊκών και των κλασικών χρόνων, από τα οποία κάποια ανήκουν στο ιωνικό εργαστήριο: μια μαρμάρινη επιτύμβια στήλη του β? τέταρτου του 5ου αιώνα π.Χ., η οποία απεικονίζει γυναικεία μορφή στα αριστερά και μπροστά της όρθια μορφή δούλης, που με το υψωμένο δεξιό χέρι κρατεί κάτοπτρο, μια ανάγλυφη επιτύμβια στήλη από την Ξυλαγανή του β? μισού του 5ου αιώνα π.Χ., η οποία πιστεύεται ότι προέρχεται από την Στρύμη και απεικονίζει τον νεκρό όρθιο, με βραχύ χιτώνα και χλαμύδα και με υψωμένο το δεξιό χέρι σε κίνηση χαιρετισμού, ενώ αριστερά του, στραμμένος προς τον νεκρό, απεικονίζεται δούλος, ντυμένος με ιμάτιο, μαρμάρινο επιτύμβιο ανάγλυφο του β? μισού του 4ου αι. π.X. από την θέση Παγούρια ή από τη Δίκαια, το οποίο απεικονίζει γυναικεία μορφή και μπροστά της όρθια δούλη με βρέφος στα χέρια, ιωνική ανθεμωτή επιτύμβια στήλη του τελευταίου τέταρτου του 6ου αι. π.X., από τοπικό αμμώδη πωρόλιθο, με παράσταση κόρης, από την οποία σώζονται η κεφαλή, ο λαιμός και το ανυψωμένο αριστερό χέρι. Η στήλη θεωρείται το παλαιότερο γλυπτό από την περιοχή της Θράκης και ένα από τα παλαιότερα δείγματα ιωνικής ανθεμωτής στήλης με ανάγλυφη παράσταση, το οποίο σύμφωνα με τον Γ.Μπακαλάκη μπορεί να συγκριθεί τεχνοτροπικά με έργα του ιωνικού κύκλου και, πιο συγκεκριμένα, με έργα της χιακής πλαστικής.
Στην περιοχή της Στρύμης και της Mολυβωτής έχουν βρεθεί επίσης βάθρα, που χρησίμευαν για την στερέωση γλυπτών και απλές, ακόσμητες μαρμάρινες επιτύμβιες στήλες, ενώ χαρακτηριστικό είναι και το πλήθος των πήλινων ειδωλίων αρχαϊκών και κλασικών χρόνων. Σημαντικά είναι τα ειδώλια ενός γέροντος και μίας γραίας, τα οποία βρέθηκαν κατά την ανασκαφή των τύμβων στα B της Στρύμης και δύο τεμάχια πήλινου αττικού ειδωλίου γυναικείας ιματιοφόρου μορφής, που χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 4ου αι. π.X.
Η κεραμική της Στρύμης περιλαμβάνει ελάχιστα υστεροαρχαϊκά όστρακα του τελευταίου τετάρτου του 6ου αι. π.X. και πλήθος κλασικών αγγείων. Χαρακτηριστικό είναι ότι αποτελείται από μελανόμορφα και ερυθρόμορφα, εισηγμένα αττικά αγγεία, με εξαίρεση τα θραύσματα κλαζομενιακού αμφορέα του τελευταίου τετάρτου του 6ου αι. π.X. Στην περιοχή βρέθηκαν επίσης πολλά τεμάχια από οξυπύθμενους, θασίτικους αμφορείς και ενσφράγιστες λαβές.
Aπό την ανασκαφή της Στρύμης προέρχονται αργυρή δραχμή Mαρωνείας, αργυρή δραχμή Aβδήρων και Θάσου και χάλκινο νόμισμα της Tήμνου της Aιολίδος, ενώ χαρακτηριστική είναι μια επιγραφή του πρώτου μισού του 4ου αι. π.X., η οποία μαρτυρά τη λατρεία των γιών του Aσκληπιού Ποδαλειρίου και Mαχάονος, πιθανότατα δε και της Aθηνάς.
Το νεκροταφείο της πόλης, σύμφωνα με τον Γ.Μπακαλάκη εκτεινόταν έξω από τα τείχη, στα δυτικά χαμηλά τμήματα της χερσονήσου. Εντοπίστηκε ταφιικό σύνολο από πέντε μνημεία, τα οποία πρέπει να ανήκαν σε μία οικογένεια και να κατασκευάσθηκαν σε διάστημα μιας εικοσαετίας από τα τέλη του δευτέρου ως τα τέλη του τρίτου τετάρτου του 5ου αι. π.X. Πρόκειται για τρεις ταφές και δύο καύσεις, στις οποίες βρέθηκαν κατάλοιπα σιδερένιων αιχμών και δοράτων, γεγονός που υποδηλώνει ότι ίσως πρόκειται για πολεμιστές. Σε γειτονικές θέσεις (Μητρικό, Ξυλαγανή) έχει αποκαλυφθεί πλήθος ενεπίγραφων ή ανάγλυφων επιτύμβιων μνημείων, τα οποία πιστεύεται ότι προέρχονται από τη Στρύμη.
Βιβλιογραφία:
Αρχαιολογικός Άτλας του Αιγαίου ? Από την Προϊστορία έως την Ύστερη Αρχαιότητα, (1998). Έκδοση Υπουργείου Αιγαίου-Πανεπιστημίου Αθηνών, σελ. 176-177.
Αρχαιολογικός οδηγός, (1999). Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 23.
Αρχαιολογικός Χάρτης Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 4.
Δεσύλλας Ν., (1996). Θράκη ? Χρώματα και αποχρώσεις. Εκδόσεις Σύνολο, σελ. 8.
Ελλάς-Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, (1992). Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας ? Θράκης.
Θράκη, Το σταυροδρόμι των Ελλήνων, (2000). Εκδόσεις Αδάμ, σελ. 17, 129.
Κούκος Μ. (1991). Στα βήματα του Ορφέα, Οδοιπορικό της Θράκης, διαθέσιμο στη διαδικτυακή διεύθυνση: http://alex.eled.duth.gr/Eldoseis/Koukos/orfeas/index.htm. (Ημερομηνία τελευταίας επίσκεψης: 21-10-2007).
Κρανιώτη Λ., (1984). Στρύμη, μια θασίτικη αποικία, στο Αρχαιολογία 13, Αφιέρωμα: Θράκη, σελ. 65-70.
Μπακαλάκης Γ., (1967). Ανασκαφή Στρύμης.
Νομός Ροδόπης, Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης.
Οδηγός περιήγησης Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, (2000). Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 80.
Τριαντάφυλλος Δ., (1994). Αρχαία Θράκη, στο Θράκη, Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας ? Θράκης, σελ. 66-71.
Rodopi, The land of the legends, (1998). Έκδοση Νομαρχίας Ροδόπης, σελ. 12.
|