Άλλα τεκμήρια:  Αρχαιολογικά τεκμήρια: ανασκαφή εν εξελίξη από το 1988, από την ΙΘ' Εφορία Κλασσικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων Κομοτηνής. Υπεύθυνοι αρχαιολόγοι Ν. Ευστρατίου, Ντ. Καλλιντζή. Πρώτη ανασκαφική περίοδος (10/ 10 - 11/11 1988): ανασκαφή στην κορυφή της τούμπας (τομέας Α και τομέας Β). Στον τομέα Β βρέθηκαν αμιγή νεολιθικά στρώματα, ενώ στον τομέα Α μια ταραγμένη επίχωση κάλυπτε κτίρια ιστορικών χρόνων (HB0016 σελ. 499-509). Β' ανασκαφική περίοδος (καλοκαίρι του 1989): συνέχεια εργασιών στον τομέα Β (HB0017 σελ. 595-605). Γ' ανασκαφική περιόδος (1990): οι εργασίες συνεχίστηκαν στους ίδιους τομείς στα ήδη ανοιγμένα σκάμματα και σε καινούργια (HB0013 σελ. 595 και HB0012 σελ. 613). Δ' ανασκαφική περίοδος (1991) συμπληρώθηκαν τέσσερα χρόνια έρευνας που καλύψανε πάνω από 300 μ2 ανασκαμμένου χώρου (HB0011 σελ. 425, 427).

Γενική Bιβλιογραφία:  HB0001, σελ. 39-41, HB0002 σελ. 15, πιν. 1α, πιν. 3α, HB0003, HB0004, HB0005 σελ. 139-158, HB0008, HB0009, HB0010 σελ. 233, HB0014 σελ. 308-309, HB0025 σελ. 233, HB0024 σελ. 49-55, HB0020 σελ. 650, HB0014 σελ. 308-309,

Eιδική βιβλιογραφία:  HB0006 σελ. 181, HB0007 σελ. 168, HB0011 σελ. 427-433, HB0012 σελ. 612-625, HB0013 σελ594-611, HB0015 σελ. 76-86, HB0016 σελ. 595-605, HB0017 σελ. 595-605.

Aκριβής θέση:  Νομός Έβρου- Επαρχία Αλεξανδρουπόλεως. 11 χλμ. δυτικά από την παραλία Αλεξανδρουπόλεως και 500 μ. νότια του χωριού Μάκρη. Η τούμπα βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την θάλασσα, πάνω σε ένα φυσικό βραχώδες έξαρμα του εδάφους μήκους 400 μ. περίπου. Η βόρεια πλευρά του είναι ομαλή, η νότια όμως αρκετά απόκρυμνη. Το στόμιο της Σπηλιάς του Κύκλωπα και άλλες λαξευτές κατασκευές βρίσκονται στην απόκρυμνη παραλία που είναι ταυτόχρονα το νότιο όριο της τούμπας (HB0016 σελ. 499).

Σχετική θέση:  Ο αρχαιολογικός χώρος της Μάκρης εντοπίστηκε κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο όταν οι βούλγαροι έσκαβαν χαρακώματα σ' όλο το μήκος της παραλίας της Θράκης. Πρώτος ο G. Kazarow δημοσίευσε όστρακα που προερχόταν από την περιοχή της τούμπας (HB0006 σελ. 5). Το 1921 ο St. Casson συνέλεξε όστρακα από την περιοχή (HB0007 σελ. 168). Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ο καθηγητής Γ. Μπακαλάκης (HB0016 σελ. 21, 27) υπέθεσε ότι εδώ βρίσκεται το Σέρειο ακρωτήριο και η Ζώνη, μια από τις πόλεις της Περαίας της Σαμοθράκης. Στην περιοχή αργότερα αναφέρθηκαν ο Δ. Θεοχάρης (HB0004) και ο Δ. Λαζαρίδης. Ο Π. Πάντος το 1974 (HB0015 σελ. 76-86) δημοσίευσε επιφανειακά όστρακα από την τούμπα (HB0016 σελ. 499). Το σπήλαιο και ο οικισμός βρίσκονται στην παραλία της Μάκρης κοντά στον σημερινό Πλάτανο. Το σπήλαιο ονομάζεται από τους ντόπιους Σπηλιά του Κύκλωπα και είχε κατοικηθεί από τα προϊστορικά χρόνια. Πάνω από το σπήλαιο βρίσκεται ο νεολιθικός οικισμός της Μάκρης. Στον ίδιο χώρο εντοπίστηκαν ίχνη κατοίκησης της παλαιολιθικής εποχής, της εποχής του Χαλκού και του Σιδήρου (HB0001 σελ. 40), καθώς και των ιστορικων χρόνων (HB0012 σελ. 613-625).

Oικιστικές μονάδες:  Σπήλαιο και οικισμός

ΠOΛITIKH IΣTOPIA - XPONOΛOΓIO:  Παλαιολιθική εποχή: πιθανά ευρήματα 200 μ. βόρεια του νεολιθικού οικισμού (HB0020 σελ. 650) 3.0.1. Νεολιθική εποχή: η χρονολογία βασίζεται προς το παρόν στην κεραμεική τυπολογία. Σχετική χρονολογία : Σιταγροί Ι-ΙΙ της ανατολικής Μακεδονίας, Παραδημή Ι-ΙΙ της Θράκης και Karanovo III- Vesselinovo της Βουλγαρίας. Απόλυτη χρονολογία: συλλέχθησαν 100 δείγματα απανθρακωμένου υλικού από ένα στρώμα (1991) για ραδιοχρονολογικές μετρήσεις (C14) (HB0011 σελ. 428). 3.0.2. Εποχή του Χαλκού: ελάχιστα όστρακα φαιάς μονόχρωμης κεραμεικής (HB0015 σελ. 80, εικ. 7 και εικ. 8). 3.0.3. Εποχή του Σιδήρου: όστρακα με αυλακωτή και εμπίεστη διακόσμηση που μπορούν να χρονολογηθούν στον 90 και 8ο αι. π. Χ. και παρουσιάζουν ομοιότητες με την κεραμεική της Μεσημβρίας και των Πετρωτών (HB0014 σελ 308-309)

Kοινωνικές ομάδες:  Μόνιμη εγκατάσταση ολιγομελούς γεωκτηνοτροφικής κοινότητας (HB0013 σελ. 602-603),

Oικονομικές ομάδες:  Γεωργικές, κτηνοτροφικές και παραγωγικές ομάδες (κεραμεική, λιθοτεχνία, υφαντική, καλαθοπλεκτική) (HB0013 σελ. 603- 604).

Πολίτευμα και πολιτικοί θεσμοί:  Χώρος με αποθηκευτικές κατασκευές, αποθηκευτικά αγγεία, πλατφόρμες και λάκκους από πηλό, στο κέντρο του οικισμού πιθανά ενδειξη παρουσίας μιας κεντρικής κοινοτικής εξουσίας (HB0013 σελ. 604).

Oικονομικοί θεσμοί:  Γεωργία, κτηνοτροφία, εμπόριο, εκμετέλευση πρώτων υλών (πυριτόλιθου), δευτερογενής επεξεργασία προϊόντων (γαλακτοκομοκών, γεωργικών, υφαντικής) (HB0011, HB0013).

Γεωργία:  Πληροφορίες από την ανάλυση των αρχαιοβοτανολογικών δειγμάτων (1991) από επιλεγμένους χώρους του εσωτερικού των σπιτιων (δηλ. καύσεις, λάκκους, απανθρακωμένο υλικό των δαπέδων). Βρέθηκαν λείψανα καλλιεργημένων φυτών όπως : μονόκκοκο και δίκοκκο σιτάρι, κριθάρι, μπιζέλι, αρακάς, λαθούρι, σπόροι φρούτων και καρπών όπως σύκα, φυστίκια, αμύγδαλα, βατόμουρα, σταφύλι (άγριο ή ήμερο) αλλά και ζιζάνια καλιέργειας τα οποία συνόδευαν τα δημητριακά (HB0011 σελ. 429).

Kτηνοτροφία:  Πληροφορίες από την ανάλυση του οστεολογικού υλικού. Αναγνωρίστηκαν οστά από πρόβατα, αίγες και χοίρους (HB0011 σελ 429).

Θήρα:  Πληροφορίες από την ανάλυση του οστεολογικού υλικού: αναγνωρίστηκε πιθανώς ερυθρό ελάφι (red deer) (HB0011 σελ. 429)

Δάση-Ξυλεία:  Χρήση ξυλείας ως υλικό δόμησης και υποστήριξης των αρχιτεκτονικών κατασκευών (HB0013).

Oρυκτός πλούτος:  Ντόπιο πυριτολιθικό υλικό και ελάχιστα δείγματα οψιανού άγνωστης προέλευσης (HB0011 σελ. 430). Δουλεμένη λεπίδα από οψιανό (HB0016 σελ. 504) και η βάση ενός μαρμάρινου αγγείου, με τέσσερεις μαστοειδείς αποφύσεις (HB0015 σελ. 80)

Oικοτεχνία - Bιοτεχνία:  Οστέινα εργαλεία: βελόνες, οπείς και σπάτουλες. 6.2.1.1.Λίθινα εργαλεία: Μακριές λεπίδες με αμφίπλευρη δευτερογενή επεξεργασία από πυριτόλιθο πιθανώς ντόπιας προέλευσης (HB0013 σελ. 600, 601). Πελέκεις, αξίνες, σμίλες, τριπτήρες, μυλόλιθοι και γουδοχέρια (HB0011 σελ. 430). 6.2.1.2. Υφαντική: Ύπαρξη υφαντικών βαρών πάνω στα δάπεδα των οικιών, πιθανά λείψανα όρθιων αργαλειών (HB0013 σελ. 604). 6.2.1.3. Καλαθοπλεκτική: Παρουσία αποτυπωμάτων στις βάσεις των αγγείων (HB0013 σελ. 604).

Eμπόριο:  Ενδείξεις εμπορίου; οψιανός (πιθανώς από το Αιγαίο), πυριτόλιθος (πιθανώς από τους Ασκητές Μαρώνιας), μαρμάρινο αγγείο (πιθανώς από τα νησιά του Αιγαίου) (HB0015 σελ. 80).

Προϊστορικές λατρείες:  Ανθρωπομορφική λατρεία της γονιμότητας. Υπάρχουν ανθρωπόμορφα ειδώλια. Το κεφάλι αποδίδεται από κυλινδρικό στέλεχος με επίπεδη απόληξη και εγχαράξεις για την απόδοση των χαρακτηριστικών του προσώπου. Εγχάρακτη διακόσμηση στο σώμα, με συγκεκριμένα μοτίβα στις δύο του πλευρές. Τα ειδώλια βρίσκονται σε αποσπασματική κατάσταση (μόνο τα σώματα ή τα κεφάλια). Ελάχιστα ακέραια, ανάμεσα τους ένα ερμαφρόδιτο ειδώλιο και μερικά ζωόμορφα ειδώλια (HB0013 σελ. 601). Στη βάση μιας κατασκευής από πηλό βρέθηκαν τρία κωνικά πήλινα αντικείμενα, το ένα ακέραιο, με ύψος 0, 34 μ. και διάμετρο βάσης 0, 20 μ. περίπου, πιθανώς κέρατα καθοσιώσεως (horn of concecration) (HB0017 σελ. 596, HB0010 σελ 233)

Iδιωτικά οικοδομήματα:  Οι οικίες έχουν ορθογώνιο σχήμα. Οι τοίχοι είναι πασσαλόπηκτοι με στοιβαχτό πηλό (HB0017 σελ. 595, εικ. 9). Στο εσωτερικό των σπιτιών εντοπίστηκαν πολλαπλά δάπεδα και κατασκευές (εστίες, φούρνοι, λάκκοι, ιπνοί) (HB0011 σελ. 428). Κάτω από το δάπεδο ενός σπιτιού βρέθηκαν αποθηκευτικά αγγεία και τρεις νεολιθικές ταφές σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους (HB0011 σελ. 428-429). Οι περισσότερες πληροφορίες προέρχονται από τον κεντρικό τομέα της ανασκαφής.

Oχυρώσεις:  Οχυρωματικός περίβολος, με μορφή τοίχου από ακανόνιστες πέτρες, πάχος σε σημεία πάνω από 2 μ., με ΒΑ- ΝΔ κατεύθυνση (HB0011 σελ. 429).

Γλυπτική:  Ειδώλια ανθρωπόμορφα, ζωόμορφα (HB0013 σελ. 601). Ανθρωπόμορφο αγγείο: Πρώϊμης εποχής Χαλκού, μεγάλο αγγείο με υψηλό κωνικό λαιμό, κυλινδρικό σώμα και υψηλή στενή βάση. Στο λαιμό δηλώνονται πλαστικά αλλά σχηματοποιημένα η μύτη και τα αυτιά της μορφής. Τα μάτια και τα φρύδια έχουνε γίνει με εγχάρακτα περιγράμματα. Δύο κερατοειδείς αποφύσεις στον ώμο του αγγείου, πιθανώς να δηλώνουν τα χέρια της μορφής. Όλη η κύρια όψη του αγγείου διακοσμείται με ομάδες εγχάρακτων τεφλασμένων γραμμών (HB0001 σελ. 41, σχετική εικόνα).

Kεραμεική:  -Μικρά διακοσμημένα αγγεία (HB0016 σελ. 504). -Όστρακα με κυψελωτή, ακανόνιστη διακόσμηση στη βάση τους. - Όστρακα με εγχάρακτες γραμμές, γεμάτες με λευκή ουσία, που σχηματίζουν σχέδια: τεθλασμένες παράλληλες γραμμές, κάθετες, παράλληλες οριζόντιες με διαγράμμιση και στίγμωση ανά δύο διάκενα, ρόμβοι συνεχείς διαγραμμισμένοι, συνεχή τρίγωνα διαγραμμισμένα, εμπίεστα τρίγωνα διατεταγμένα μέσα σε οριζόντιες και κάθετες ζώνες. -Όστρακα με μαύρη αυλακωτή διακόσμηση (HB0016) -Μονόχρωμη στιλβωτή κεραμεική, στις αποχρώσεις του μαύρου, καφέ και κόκκινου, συνδυασμένη με εγχάραξη (HB0015 σελ. 78-79). -Τράπεζες με εγχάρακτα, τρίγωνα ή κυλινδρικά πόδια Τα θέματα είναι παράλληλες γραμμές, γωνίες, ρόμβοι και κύκλοι με εφαπτόμενες (HB0014 σελ. 308 και HB0015 σελ. 76-86). -Ανθρωπόμορφο αγγείο της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (3000-2500 π. Χ.) (HB0001 σελ. 41). -Φαιά μονόχρωμη κεραμεική της εποχής του Χαλκού (HB0016). -Αποθηκευτικά αγγεία με δυσανάλογη για το ύψος τους βάση, που τοποθετούνταν σε προκατασκευασμένους λάκκους (HB0016 σελ. 503). Η κεραμεική ανήκει στον τυπολογικό ορίζοντα Σιταγρών Ι-ΙΙ και ΙΙΙ, της Παραδημής Ι-ΙΙ και είναι αντίστοιχη της φάσης ΙΙΙ του Karanovo (Karanovo III- Vesselinovo) της Βουλγαρίας. Τα αγγεία είναι ευρύστομα, πολλά με τεθλασμένο περίγραμμα (carination). Οι λαβές των αγγείων είναι κομβιόσχημες με απόφυση μαστοειδή ή ημισφαιρική (HB0016 σελ. 505)