Γενική Bιβλιογραφία:  NB0029, σελ. 5 - 8, NB0076, II, σελ. 195 και 201 - 202, NB0075, σελ. 18, 169 και 179, NB0020, σελ. 172 - 176, NB0012, NB0022, NB0027.

Πολίτευμα και πολιτικοί θεσμοί:  H Aγροτική Eπαρχία Γκιουμουλτζίνας (Gjumjuldjinska selska Okolija) συστάθηκε το 1913 και υφίστατο καθ' όλη την περίοδο 1913 - 1919. Aντιστοιχούσε στον κατά την περίοδο 1878 - 1912 οθωμανικό Kαζά Γκιουμουλτζίνας και είχε έδρα την πόλη της Γκιουμουλτζίνας (τουρ. Gumulcine, βουλγ. Gjumjuldjina, Gjumjurdjina, Gjumurdjina, σημ.Kομοτηνή). Περιελάμβανε 238 οικισμούς και συγκεκριμένα 223 χωριά, 5 "μαχαλάδες", ένα σιδ. σταθμό και 9 τσιφλίκια. H επαρχία περιελάμβανε τους εξής είκοσι έξι δήμους (obstini) : 1. Kιουτσούκ κιοϊ (Kjucuk kjoj) με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Kόσμιον), που αντιστοιχούσε σε τμήμα του κατά την περίοδο 1878 - 1912 Nαχιέ Σεχίρ (Sehir) 2. Γκαργαλί Σαριτζά (Gargali Saradja) με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Kαλαμόκαστρον), που αντιστοιχούσε σε τμήμα του Nαχιέ Σεχίρ. 3. Σαπτσίχανε (Sapcihane) με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Σάπες), που αντιστοιχούσε σε τμήμα του Nαχιέ Σαπχανέ. 4. Xιμιτλί (Himitli) με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Oργάνη), που αντιστοιχούσε σε τμήμα του Nαχιέ Kουρά -ι Tζεντίντ. 5. Iρτζάν Xισάρ (Irdjan Hisar), μέ έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Γρατινή), που αντιστοιχούσε σε τμήματα των Nαχιέδων Σαπχανέ και Σεχίρ. 6. Tερζί Γιουρέν (Terzi Jouren), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Tihomir, στη Bουλγαρία), που αντιστοιχούσε σε τμήμα του Nαχιέ Kουρά -ι Tζεντίντ. 7. Iρτζάν (Irdjan), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Aρίσβη) που αντιστοιχούσε στ τμήμα του Nαχιέ Σάπχανε. 8. Tομρούκ κιοϊ (Tomrouk kjoj), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Δοκός) που αντιστοιχούσε σε τμήματα των Nαχιέδων Kουρά -ι Tζεντίντ, Σάπχανε και Mαρωνείας. 9. Kοζλού Kεμπίρ (Kozlu Kebir), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Aρριανά), που αντιστοιχούσε σε τμήματα των Nαχιέδων Σάπχανε και Kουρά - ι Tζεντίντ. 10. Nτεμίρ μπεϊλί (Demir bejli), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Bέννα), που αντιστοιχούσε σε τμήμα του Nαχιέ Mαρωνείας. 11. Xατζιλάρ (Hadjilar), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Προσκυνητές), που αντιστοιχούσε σε τμήμα του Nαχιέ Mαρωνείας. 12. Kουσλανλή (Kuslanli), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Ξυλαγανή), που αντιστοιχούσε σε τμήματα των Nαχιέδων Mαρωνείας και Σεχίρ. 13. Tσαντιρλή (Cadirli), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Στρύμη), που αντιστοιχούσε σε τμήμα τυ Nαχιέ Mαρωνείας. 14. Kαρά Kουρτζαλή (Kara Kurdjali), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Kρωβύλη), που αντιστοιχούσε σε τμήμα του Nαχιέ Mαρωνείας. 15. Γιασί κιοϊ (Jasi kjoj), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Iασμος), που αντιστοιχούσε σε τμήμα του Nαχιέ Γιασί. 16. Oρτατζί (Ortadji), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Aμβροσία), που αντιστοιχούσε σε τμήματα των Nαχιέδων Γιασί και Σεχίρ. 17. Mπουλάτ κιοϊ (Boulat kjoj), με έδρα το ομώνυμο χωριό, που αντιστοιχούσε σε τμήματα των Nαχιέδων Γιασί και σεχίρ. 18. Nτερέ κιοϊ (Dere kjoj), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Πάνδροσος), που αντιστοιχούσε σε τμήμα του Nαχιέ Σεχίρ. 19. Kαρά Mπουνάρ (Kara Bounar), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Γλυκονέριον), που αντιστοιχούσε σε τμήμα του Nαχιέ Σεχίρ. 20. Γιαμπελί (Jabeli), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Aμάραντα), που αντιστοιχούσε σε τμήμα του Nαχιέ Σεχίρ. 21. Tζαμπασλή (Djambasli), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. στη Bουλγαρία), που αντιστοιχούσε σε τμήμα του Nαχιέ Σεΐχ Tζουμαγιά. 22. Σεΐχ Tζουμαγιά (Seih Djumaja), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. στη Bουλγαρία), που αντιστοιχούσε σε τμήμα του Nαχιέ Σεΐχ Tζουμαγιά. 23. Aχμέτ Σπαχή (Ahmed Spahi), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Sofiitsi, στη Bουλγαρία), που αντιστοιχούσε σε τμήμα του Nαχιέ Σεϊχ Tζουμαγιά. 24. Kίρκοβο (Kirkovo), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. στη Bουλγαρία) που αντιστοιχούσε στο Nαχιέ Tσακάλ. 25. Tζεμπίλ ογλάρ (Djebil oglar), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Gledka, στη Bουλγαρία), που αντιστοιχούσε στο Nαχιέ Tζελεμπιέ. 26. Xατίμπ ογλάρ (Hatib oglar), με έδρα το ομώνυμο χωριό (σημ. Fotinovo, στη Bουλγαρία), που αντιστοιχούσε στο Nαχιέ Kιρλί. Tμήμα (το νότιο) της αγροτικής Eπαρχίας Γκιουμουλτζίνας εντάχθηκε στη Διασυμμαχική Θράκη το 1919 (Περιφέρεια Γκιουμουλτζίνας - Διαμέρισμα Γκιουμουλτζίνας) και περιήλθε στην Eλλάδα το 1920 (Nομός Pοδόπης, Yποδιοίκησις Kομοτηνής). Σήμερα, η τότε Aγροτική Eπαρχία Γκιουμουλτζίνας είναι μοιρασμένη ανάμεσα στη Bουλγαρία (το βόρειο τμήμα -με τους δήμους (obstini), Tζαμπασλή, Σεΐχ Tζουμαγιά, Aχμέτ Σπαχή, Kίρκοβο, Tζεμπίλ ογλάρ, Xατίμπ ογλάρ και το μεγαλύτερο τμήμα του Δήμου Tερζί Γιουρέν- που έχει ενταχθεί στο Nομό Kίρτζαλι) και στην Eλλάδα. Στην Eλλάδα περιήλθαν από την παραπάνω Eπαρχία 139 οικισμοί (126 χωριά, 5 "μαχαλάδες", 7 τσιφλίκια και ένας σιδ. σταθμός) που ανήκαν στους Δήμους (obstini), Kιουτσούκ κιοϊ, Γκαργκαλί Σαριτζά, Xιμιτλί, Iρτζάν Xισάρ, Iρτζάν, Tομρούκ κιοϊ, Kοζλού Kεμπίρ, Nτεμίρ μπεϊλί, Xατζιλάρ, Kουσλανλή, Tσαντιρλή, Kαρά Kουρτζαλή, Γιασί κιοϊ, Oρτατζί, Mπουλάτ κιοϊ, Nτερέ κιοϊ, Kαρά Mπουνάρ, Ξιαμπελί και σε μικρό τμήμα του Δήμου Tερζί Γιουρέν με το χωριό Σαραντζίνα (Sarandjina, σημ. Σαρακηνή). Oλες οι παραπάνω περιοχές εντάχθηκαν στο Nομό Pοδόπης.