ΙΛΝΕ - Αναλυτικά στοιχεία δείγματος διαλεκτικού ηχιτικού υλικού

ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΟΥ ΗΧΗΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ

Περιοχή:	Μικρά Ασία: Κίος Βιθυνίας.
Πηγή:	Χειρόγραφο έτους 2005 (υπό καταγραφή).
Ομιλητής:	1. Τασούλα Καρανικόλα, 91 ετών. 2. Σμαρώ Κιρκαγάτση, 91 ετών.

Απομαγνητοφώνηση	Απόδοση στην Κοινή Νέα Ελληνική
1.	1.
Ο νουνός μου είχε ανdίκρυ το σπίτι του και τό ’καμε μεγάλο, και μόλις το τελείωσε, λέει: «Τώρα θα φωνάξω να κάνουμε πάρτυ, όλη dη γειτονιά κι όλοι τι συgενείς!» Κι όπως χορεύαμε, εδώ ήταν τα σκαλοπάτια που κατέβαινες στο δεύτερο πάτωμα και ύστερα στο υπόγειο, κουζίνες. Όπως πηγαίναμε με dη Ζμαρώ χορό, χορεύαμε έτσ’ πόλκα, μαζούλκα, διάφορα, έτυχε ’γώ να πάει το πόδι μου στη σκάλα και να κυλώ! Κυλούσα ’b’ dη σκάλα, ήτανε χαλιά βαλμένα, κυλούσανε, κι μόλις είδανε οι ϊαϊές μου από κάτου ότι έπεφτα, πήανε όλες κοdά και βάλαν όλες τις ποδγιές τους τσ’ ίπεσα μέσα, μέσα στις ποδγιές! Δεν εχτύπησα τίποτα! Σηκώθ’κα πάλε, χόρευα!	Ο νονός μου είχε αντίκρυ το σπίτι του και τό ’κανε μεγάλο, και μόλις το τελείωσε, λέει: «Τώρα θα φωνάξω να κάνουμε πάρτυ, όλη τη γειτονιά κι όλους τους συγγενείς!» Κι όπως χορεύαμε, εδώ ήταν τα σκαλοπάτια που κατέβαινες στο δεύτερο πάτωμα και ύστερα στο υπόγειο, κουζίνες. Όπως πηγαίναμε με τη Σμαρώ [που μιλά στο απόσπασμα 2] χορό, χορεύαμε έτσι πόλκα, μαζούρκα, διάφορα, έτυχε ’γώ να πάει το πόδι μου στη σκάλα και να κυλώ! Κυλούσα από τη σκάλα, ήτανε χαλιά βαλμένα, κυλούσανε, και μόλις είδανε οι γιαγιές μου από κάτω ότι έπεφτα, πήγανε όλες κοντά και βάλαν όλες τις ποδιές τους κι έπεσα μέσα, μέσα στις ποδιές! Δε χτύπησα τίποτα! Σηκώθηκα πάλι, χόρευα!
Εν τω μεταξύ έρκεται ένας και λέει: «Gρή-γο-ραααα! Έσπασε το μέτωπο! Μαζέψι τα να φύγουμε στη θάλασσα κάτου, να bούμε στα καράβγια, να φύγουμε! Δα εν’ έρκουdαι οι Τούρκοι! Δα μας σκοτώσου!» Η μαμά μ’ τι να κάμ’; Είχε πέdε παιδγιά! Τι να κάμει; Είχι το μωρό, αβάφτιστο! Μόλις πάμε στη σπίτι μας, αμέσως η μαμά μου σφάζει όλες τις κότες και τσι βάζ’ σ’ ένα dενεκέ να τσι βάλου να βράσου να τρώμε στο καράβι. Και ύστερα έβαζε κιλίμια, κουβέρτες, πεd’-έξι παπλώματα μεταξωτά, και κιλίμια πια ένα σωρό, και δϊάφορα! Πήραμε και πήαιναμε κάτου στη θάλασσα. Μόλις βράδυαζι.	Εν τω μεταξύ έρχεται ένας και λέει: «Γρήγορα! Έσπασε το μέτωπο! Μαζέψτε τα να φύγουμε στη θάλασσα κάτω, να μπούμε στα καράβια, να φύγουμε! Θα έρθουν οι Τούρκοι! Θα μας σκοτώσουν!» Η μαμά μου τι να κάνει; Είχε πέντε παιδιά! Τι να κάνει; Είχε το μωρό, αβάφτιστο! Μόλις πάμε στη σπίτι μας, αμέσως η μαμά μου σφάζει όλες τις κότες και τις βάζει σ’ ένα ντενεκέ να τις βάλουν να βράσουν [για] να τρώμε στο καράβι. Και ύστερα έβαζε κιλίμια, κουβέρτες, πεντέξι παπλώματα μεταξωτά, και κιλίμια πια ένα σωρό, και διάφορα! [Τα] πήραμε και πήγαιναμε κάτω στη θάλασσα. Μόλις βράδυαζε.
Ε, τα μαgαζιά ’ια, πήραν ο κόσμος αφ’ τα μαγαζιά dους. Αλλά, πόσα να πάρου; Ανοιχτά τα μαγαζιά ν- γιομάαατα μέσα! Τρέχαμε τα μικρά παιδγιά να πάρουμε καραμέλες, σοκολάτες. Ε, πήγαμε πεd’-έξι παιδγιά που ήμαστα ’κειπέρα, όλοι πήρανε καραμέλες, σοκολάτες, κούκλες, τό ’να - τ’ άλλο, εγώ τι πήρα; Ζβούρες! Αυτές οι ζβούρες που ’ναι μεγάλες, χρωματιστές, ωραίες! Μ’ έβαλαν στο μάτι, παί’νω καμμιά δεκαργιά…! ’Νοίω τη bοδγιά, τις-ε-βάζω μέσα, δρόμο για το καράβι!	Ε, τα μαγαζιά, βέβαια, πήρε ο κόσμος [οι ιδιοκτήτες] απ’ τα μαγαζιά τους. Αλλά, πόσα να πάρουν; Ανοιχτά τα μαγαζιά, γεμάτα μέσα! Τρέχαμε τα μικρά παιδιά να πάρουμε καραμέλες, σοκολάτες. Ε, πήγαμε πεντέξι παιδιά που ήμασταν εκεί πέρα, όλοι πήρανε καραμέλες, σοκολάτες, κούκλες, τό ’να - τ’ άλλο, εγώ τι πήρα; Σβούρες! Αυτές οι σβούρες που ’ναι μεγάλες, χρωματιστές, ωραίες! Μου τράβηξαν το μάτι, παίρνω καμμιά δεκαριά! Ανοίγω την ποδγιά, τις βάζω μέσα, δρόμο για το καράβι!
Εεε, πήραμε και ψωμία και απ’ όλα. bόλις πάμε κάτου στη θάλασσα, βλέπουμε κόσμοοος! Χιλιάδες κόσμος! Τι τράβηξάμε! Απεπάνου βάζανε οι Τούρκοι! Ο bουbάς μου ήτανε ψαράς• πήε, πήε, πήε σ’ ένα μέρος, βρήκε μία βάρκα -πώς είναι η γόνδολα; το λέγαμε τσερνίκι. bήκαμε μέσα, δγυο-τρείς οικογένειες. Να, κι ένας κι έρκεται, ο bούζης. Έρκεται και λέ: «Τζώρτζη! Γύρνα πίσου! Γύρνα πίσου να πάρεις και ’μάς! Πέταξε στη θάλασσα ρούχα, να πάρεις και ’μάς!» ’Υρίζουμε πίσου, πετάμε ρούχα και παίρνουμε τις πέdε ψυχές. Στο δρόμο που πήγαινάμε, πάλε στη θάλασσα, έπαιρνε νερό…! «Θα πνιγούμε!» Ήμαστα για πνίξιμο! Πάνε σε μια βάρκα κοdά, που δεν είχε τίποτα, και bαίνου όλοι οι άdροι μέσα, και μας έδεσάνε μ’ ένα σχοινί και τραβούσαν dη βάρκα τη δικιά μας. Αλλά πάλε έπαιρνε νερό! Ε, θα πνιγόμαστα! Και ήτανε μια μαούνα, αξιωματικοί μέσα... Εν τέλει μας-ε-dέδεσάνε και μας ετραβήξανε, μας πήαν στο καράβι, το βαπόρι. Και είδαν ένα χωριό κοdά ’κεί• και βγήκαμε. Το λέγανε Ροδοστό. Και ’κείνο σηκωνότανε, αλλά ακόμα δεν ήτανε η ώρα του.	Εεε, πήραμε και ψωμιά και απ’ όλα. Μόλις πάμε κάτω στη θάλασσα, βλέπουμε κόσμοοος! Χιλιάδες κόσμος! Τι τραβήξαμε! Αποπάνω πυροβολούσαν οι Τούρκοι! Ο μπαμπάς μου ήταν ψαράς• πήγε, πήγε, πήγε σ’ ένα μέρος, βρήκε μία βάρκα -πώς είναι η γόνδολα; το λέγαμε τσερνίκι. Mπήκαμε μέσα, δυο-τρείς οικογένειες. Να, κι ένας κι έρχεται, ο Μπούζης. Έρχεται και λέει: «Τζώρτζη! Γύρνα πίσω! Γύρνα πίσω να πάρεις και ’μάς! Πέταξε στη θάλασσα ρούχα, να πάρεις και ’μάς!» Γυρίζουμε πίσω, πετάμε ρούχα και παίρνουμε τις πέντε ψυχές. Στο δρόμο που πηγαίναμε, πάλι στη θάλασσα, έπαιρνε νερό…! «Θα πνιγούμε!» Ήμασταν για πνίξιμο! Πάνε σε μια βάρκα κοντά, που δέν είχε τίποτα, και μπαίνου όλοι οι άντρες μέσα, και μας δέσανε μ’ ένα σχοινί και τραβούσαν τη βάρκα τη δικιά μας. Αλλά πάλι έπαιρνε νερό! Ε, θα πνιγόμασταν! Και ήταν μια μαούνα, αξιωματικοί μέσα... Εν τέλει μας δέσαν και μας τραβήξαν, μας πήγαν στο καράβι, το βαπόρι. Και είδαν ένα χωριό κοντά εκεί• και βγήκαμε. Το λέγανε Ραιδεστό. Κι εκείνο σηκωνότανε [= ετοιμαζόταν να φύγει], αλλά ακόμα δεν ήταν η ώρα του.

2.	2.
Ήμαστάνε δεκατέσσερις χιλιάδες κατοίκοι. Τί είχαμε; Είκοσι οικογένειες Τούρκοι μέσα. Ααα! Τα κάλλη dηζ δεν ελέγουταν!. Εργοσθάσια είχι-ε που πάσθωνάνε ψάργια, τέσσερα εργοσθάσϊα. Ήτανε ευλοημένη η θάλασσα. Έβγαζε πολύ ψάρι. Και είχαμε και… κουκούλια πιάναμε. Ήτανε άλλα τέσσερα μεταξουργεία. Εμbορευόμενος ήτανε, αλλά ήταν και χτηματίας. Είχε δυο χιλιάδες ρίζες ελιές. Αλλά εμbορεύουτάνε, ζώα. Έπαιρνε από τα χωργιά με τα καΐκια και πήαινε στην Κωσταdινούπολη για σφαγεία• αρνιά, αρνιά, πρόβατα επί το πλείστο.	Ήμασταν δεκατέσσερις χιλιάδες κατοίκοι [ στην Κίο]. Τί είχαμε; Είκοσι οικογένειες Τούρκων μέσα. Ααα! Τα κάλλη της δεν λέγονταν [της Κίου]. Εργοστάσια είχε που παστώνανε ψάρια, τέσσερα εργοστάσια. Ήταν ευλογημένη η θάλασσα. Έβγαζε πολύ ψάρι. Και είχαμε και… κουκούλια πιάναμε [= εκτρέφαμε μεταξοσκώληκες]. Ήτανε άλλα τέσσερα μεταξουργεία. [Ο πατέρας μου] εμπορευόμενος ήταν, αλλά ήταν και χτηματίας. Είχε δυο χιλιάδες ρίζες ελιές. Αλλά εμπορευόταν, ζώα. Έπαιρνε από τα χωριά με τα καΐκια και [τα] πήγαινε στην Κωνσταντινούπολη για σφαγεία• αρνιά, αρνιά, πρόβατα επί το πλείστον.