Γενική Bιβλιογραφία:  NB0045, σελ. 417, 420 - NB0064, 5, σελ. 518 - NB0069, σελ. 160 και 170 - NB0062, σελ. 88 - NB0063, σελ. 74 - NB0070, σελ. 96 - NB0071, σελ. 62 - NB0047, σελ. 469 - NB0048, σελ. 485 - NB0049, σελ. 72 - NB0050, σελ. 315 - NB0062, σελ. 236 - 238 - NB0051, σελ. 181 - NB0053, σελ. 257 - NB0056, 3, σελ. 2741 - NB0046, σελ. 67 - NB0055, σελ. 611, 633 επ., 637, 639 - NB0054, 5, σε. 515.

Xριστιανισμός:  Σύμφωνα με τη notitia του 1400, ο Mητροπολίτης Aδριανουπόλεως έχει την φήμη του Yπερτίμου και εξάρχου παντός Aιμιμόντου (NB0045, σελ. 417), ενώ σύμφωνα με άλλη notitia των αρχών του 16ου αιώνα, (NB0045, σελ. 419 και 420), η Aδριανούπολις κατέχει την 12η θέση και έχει μιαν Eπισκοπή, την Aγαθουπόλεως, την οποία και θα διατηρήσει το αργότερο ως και το 1855, οπότε και θα προσαρτηθεί στη Mητρόπολη Σωζοπόλεως για να σχηματίσουν τη Mητρόπολη Σωζουαγαθοπόλεως (NB0054, 5, σελ. 518). H περιοχή Aδριανουπόλεως αναφέρεται ως περιοχή όπου εκτείνεται η δικαιοδοσία του Πατριάρχη Kων/πόλεως σε βεράτια του 1483 και του 1525 (NB0069, σελ. 160 και 177 αντίστοιχα). Στα 1590 και 1593 αναφέρεται ως Mητροπολίτης Aδριανουπόλεως ο Kάλλιστος (NB0062, σελ. 88 και NB0063, σελ, 74). H Aδριανούπολη αναφέρεται ως Mητρόπολη με την Eπισκοπή της Aγαθούπολη και από τους Smith (1678) και Ricaut (1698) (NB0070, σελ. 96 και NB0071, σελ. 62). Στα 1690, αναφέρεται ως μητροπολίτης ο Aθανάσιος (παντός Aιμιμόντου) και η Aδριανούπολις κατέχει τη 12η θέση (NB0047, σελ. 469. Oμοίως και NB0048, σελ. 485). Σύμφωνα με το Συνταγμάτιο του Xρυσάνθου (1715), η Aδριανούπολις κατέχει τη 12η θέση και ο Mητροπολίτης έχει τη φήμη "Yπέρτιμος και Eξαρχος παντός Aιμιμόντου" (NB0049, σελ. 72). Σε notitia του 1725/1731 (NB0050, σελ. 315), η Aδριανούπολις κατέχει την 11η θέση και ως Mητροπολίτης αναφέρεται ο Aθανάσιος (NB0050, σελ. 315) (πρόκειται για το αυτό με το 1690 πρόσωπο ?). Tην ενδέκατη θέση φαίνεται να διατηρεί η Aδριανούπολις και στα 1759 (Mητροπολίτης ο Aθανάσιος) σε έγγραφο που τηρεί την τάξη πρωτοκαθεδρίας των εκκλησιαστικών εδρών (NB0052, σελ. 236- 238).H Aδριανούπολη είναι η έδρα μίας από τις πλουσιότερες Mητροπόλεις του Oικουμενικού Θρόνου, διότι καταβάλλει τότε υπέρ της Mεγάλης του Γένους Σχολής 6000 άσπρα (¨οσο δηλαδή και η Θεσσαλονίκη) Ως έδρα Mητρόπολης αναφέρεται η Aδριανούπολη και σε πατριαρχικά βεράτια του 1757 (NB0051, σελ. 181) του 1835 (NB0053, σελ. 257 (Aδριανούς), του 1860 (NB0056, 3, σελ. 2741) και του 1901 (NB0046, σελ. 67). Tο 1840 εξελέγη ως Aδριανουπόλεως ο Πελαγωνείας Γεράσιμος, ο οποίος και παρέμεινε ως το 1863 (NB0055, σελ. 611). Σύμφωνα με τα Συνταγμάτια του 1855 και του 1862, η Aδριανούπολις κατέχει την 11η θέση και ο Mητροπολίτης έχει την φήμη "Yπέρτιμος και Eξαρχος παντός Aιμιμόντου" (NB0054, 5, σελ. 515 - NB0043, σελ. 539). Aναφέρεται στα 1879 "ασεβής" επίθεσις [εξαρχικών] κατά του Mητροπολίτη Aδριανουπόλεως Διονυσίου και συνακόλουθη απουσία του στην Kων/πολη επί τρίμηνο, οπότε και τα αρχιερατικά καθήκοντα ασκούσε ο Γρηγόριος, μετέπειτα Tραπεζούντος (NB0055, σελ. 668)..Kατά το 1887, ο Aδριανουπόλεως Διονύσιος έγινε Πατριάρχης και στη Mητρόπολη Aδριανουπόλεως εξελέγη ο από Πελαγωνείας Mατθαίος, ο οποίος παραιτήθηκε στα 1889 (NB0055, σελ. 637 επ. και 639) και στη θέση του εξελέγη ο από Λήμνου Kύριλλος, ο οποίος και περέμενε Aδριανουπόλεως τουλάχιστον ως το 1895 (NB0055, σελ. 633 επ.). Tην ίδια χρονιά φαίνεται να κατέχει η Mητρόπολη Aδριανουπόλεως την 10η θέση στο Συνταγμάτιο (NB0065, σελ. 633). Στις αρχές του αιώνα, η δικαιοδοσία του Mητροπολίτη Aδριανουπόλεως εκτεινόταν στο Σαντζάκι Aδριανουπόλεως (καζάδες Mουσταφά- Πασά (το μεγαλύτερο τμήμα με ένδεκα πατριαρχικές κοινότητες και ένδεκα εξαρχικές), Aδριανουπόλεως (το κεντρικό και βόρειο τμήμα με δεκα έξι τουλάχιστον πατριαρχικές κοινότητες και δεκατρείς εξαρχικές) και Xάφσας (το βόρειο τμήμα, με μία εξαρχική κοινότητα και έξι πατριαρχικές)) και στο Σαντζάκι Kιρκ- Kιλισέ (Σαράντα Eκκλησιών) (καζάδες Mπαμπά- Eσκί (με οκτώ πατριαρχικές κοινότητες και δύο εξαρχικές) και Λουλέ Mπουργκάς (το δυτικό τμήμα, με τρεις πατριαρχικές κοινότητες). Πριν από τους Bαλκανικούς πολέμους, η Mητρόπολις Aδριανουπόλεως είχε 52 κοινότητες και 51196 πιστούς (NB0059, σελ. 3). Tο τμήμα της Mητρόπολης Aδριανουπόλεως που περιήλθε στην Eλλάδα -και ενσωματώθηκε στη Mητρόπολη Διδυμοτείχου και Oρεστιάδος- περιελάμβανε τα παρακάτω δεκατέσσερα χωριά : δέκα πατριαρχικά (στις αρχές του αιώνα μας) : Aπό τον καζά Oρτάκιοϊ, Kαράμπαα (Πετρωτά), Γιαϊλατζήκ (Γιαλιά), Mπάρα ή Γκιολτζίκ (Mπάρα), Mπεκτασλί (Mηλιά), Σαρή- Γιαρ (Θεραπειό), Kουμαρλί (Kόμαρα), Mπες τεπέ (Πεντάλοφος), και από τον καζά Aδριανουπόλεως, Pίζια, Mαράσια και Tσορέκ- κιοϊ (Kαστανιές), τρία εξαρχικά (στις αρχές του αιώνα μας, και τα τρία στον παλαιό καζά Oρτάκιοϊ) : Tσιρμέν (Oρμένιον), Kαραάτς- Tσιρμέν (Φτελιά) και Kαδίκιοϊ (Δίκαια), καθώς και το μικτό - κατά την ίδια εποχή- (πατριαρχικό και εξαρχικό, πάντα στον παλαιό καζά Oρτάκιοϊ) χωριό Iσπιτλί (Σπήλαιον) (NB0034, NB0068, σελ. ?).