Τουρισμός Ιστορία Iστορία ανά περιοχή,  
ΕικονογραφικάΒιβλιογραφικά,  
ΕπιγραφικάΠεριηγητικά,  
ΑρχειακάΦιλολογικά,  
Προσωπογραφίες  
Αρχική σελίδα  Ιστορία  Ιστορία ανά περιοχή Αναζήτηση
Αρχικό γράμμα περιοχής
Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ
Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω
A B C D E F G H I J K L M
N O P Q R S T U V W X Y Z
Υπάρχουν 111 τοποθεσίες της Θράκης που αρχίζουν από Α:

Άβατο(ν) (1921)
Άβατον
Άβατον
Άβατον (προσφυγικός συνοικισμός)
Άβδηρα
Άβδηρα, Αύδηρα
Αβδήρων, δήμος
Άβροβα
Αβρολέβας
Αγ. Θεόδωροι
Αγαθονίκεια
Αγαθόπολις
Αγέλη
Αγέλη (1921)
Αγία Πέτρα
Αγία Πέτρα
Αγίασμα (Nομού Kαβάλας)
Άγιοι Θεόδωροι
Αγιος Αθανάσιος
Άγιος Αθανάσιος
Άγιος Αθανάσιος
Άγιος Γεώργιος Μαρώνειας
Άγιος Γεώργιος Πετρωτών
Αγίου Θεοδώρου (του)
Αγίου Ιουλιανού
Αγίου Τραϊανού (του)
Αδά Ναχιέ (1864 - 1878)
Αδά Ναχιέ (1878 - 1915)
Αδριανουπόλεως Βιλαέτιον (1864 - 1878)
Αδριανουπόλεως Βιλαέτιον (1878 - 1912)
Αδριανουπόλεως Βιλαέτιον (1913 - 1915)
Αδριανουπόλεως Βιλαέτιον προ του 1864
Αδριανουπόλεως Επαρχία αγροτική (1915 - 1919)
Αδριανουπόλεως Καζάς (1864 - 1878)
Αδριανουπόλεως Καζάς (1878 - 1912)
Αδριανουπόλεως Λιβά
Αδριανουπόλεως Μητρόπολη
Αδριανουπόλεως Νομός (1915 - 1919)
Αδριανουπόλεως Σαντζάκι (1864 - 1878)
Αδριανουπόλεως Σαντζάκι (1878 - 1912)
Αδριανουπόλεως Σαντζάκι (1913 - 1915)
Αερικόν
Αερικόν, Αερινόν
Αετοκορυφή
Αετός
Αετός
Αθιγγανοχώριον
Αιγείρου, δήμος (1997)
Αίνου Μητρόπολη
Αισύμη
Ακαλάν Δήμος (1915 - 1919)
Ακραίος
Αλεξανδρουπόλεως Μητρόπολη
Αλεξανδρουπόλεως, δήμος
Αλεξανδρούπολις
Αλικοχώριον
Αλκυόνη, Aλκυώνη, Aλκινώη [sic]
Άλμα
Αμαξάδες
Αμαξάδες (1921)
Αμάραντα
Αμμόβουνον
Αμόριον
Αμυγδαλιά (1928)
Ανάγον
Ανατολική Ρωμυλία
Ανθηρόν
Αντωνίνον
Άνω Kίρρα (NB0180)
Άνω Καρυόφυτον
Άνω Λιβερά
Άνω Πολύσιτον
Άνω Πολύσκιον
Ανώνυμο τσιφλίκι αρ. 1
Ανώνυμο τσιφλίκι αρ. 2
Ανώνυμο τσιφλίκι αρ. 3
Ανώνυμος οικισμός αρ. 1
Ανώνυμος οικισμός αρ. 10
Ανώνυμος οικισμός αρ. 11
Ανώνυμος οικισμός αρ. 12
Ανώνυμος οικισμός αρ. 13
Ανώνυμος οικισμός αρ. 14
Ανώνυμος οικισμός αρ. 2
Ανώνυμος οικισμός αρ. 3
Ανώνυμος οικισμός αρ. 4
Ανώνυμος οικισμός αρ. 5
Ανώνυμος οικισμός αρ. 6
Ανώνυμος οικισμός αρ. 7
Ανώνυμος οικισμός αρ. 8
Ανώνυμος οικισμός αρ. 9
Αρδάνιο (1921)
Άρζος
Αρριανά
Αρριανών, δήμος
Αρσάκειον
Αρχαιολογικός χώρος Μεσημβρίας-Ζώνης
Ασάρ τεπέ
Άσγαρζος
Ασγίζους
Ασκηταί
Άσκυλο(ν) (1921)
Άσκυρα, Άσκηρα, Άσκρα
Ασπερόζα
Αστραία (1921)
Ασώματοι
Ασώματος
Αυθιπάρου
Αυξεντίου
Αχή Τσελεμπή Καζά (1864 - 1878)
Αχή Τσελεμπή Καζάς (1878 - 1912)
Αχλαδιά
Αρχαιολογικός χώρος Μεσημβρίας-Ζώνης (προϊστορική εποχή)
πρώην Σαπλί-Nτερέ (τουρκ.)

Γραπτές πηγές:  Eπιγραφικές μαρτυρίες : RE0012 (RF0075), RE0013, RE0014 (RF0070, όμοια με RE0043), RE0015, RE0016, RE0017, RE0018, RE0019, RE0020, RE0021, RE0022, RE0023, RE0024, RE0025, RE0026, RE0029, RE0030, RE0031, RE0032, RE0033, RE0034, RE0035, RE0036, RE0037, RE0038, RE0039, RE0040, RE0041, RE0042, RE0043 (όμοια με RE0014), RE0073, RE0027 (από κατάσχεση κοντά στον αρχαιολογικό χώρο), RE0028 (από την γειτονική θέση Σιδηροπήγαδου).

Γενική BιβλιογραφίαRB0048, σελ. 59-61, RB0097, RB0005, σελ. 80-87, RB0003, σελ. 37, RB0098, RB0004, σελ. 303, RB0010, σελ. 172-73, παρ. 33, RB0065, αρ. 464, RB0100, αρ. 290, RB0040, αρ. 311, RB0092, αρ. 282, RB0093, αρ. 319, RB0094, αρ. 326, RB0064, αρ. 218, RB0101, αρ. 266, RB0009, σελ. 55, παρ. 214, σελ. 39, παρ. 152, σελ. 56-58, παρ. 218-24, σχ. 48-50, RB0106, RB0007, σελ. 12-15, RB0035, σελ. 325-29 passim, RB0107, σελ. 164, RB0038, σελ.95-98, RB0008, σελ. 354-55, RB0001, σελ. 133-35, RB0112, RB0060, RB0074, RB0075, RB0062, RB0076, RB0077, RB0078, RB0079, RB0080, RB0081, RB0082, RB0063, RB0083, RB0084, RB0085, RB0114, RB0115, RB0116, RB0117, RB0118, RB0119, RB0120, RB0121, RB0122, RB0091, σελ. 151, RB0037, σελ. 3-33, RB0123, σελ. 189-90, RB0125, σελ. 63-74, RB0061, σελ. 66-72, RB0126, σελ. 72-80, RB0127, σελ. 69-79, RB0128, σελ. 58-70, RB0129, σελ. 105-116, RB0130, σελ. 50-58, RB0131, σελ. 76-82, RB0132, σελ. 73-79, RB0133, σελ. 62-68, RB0134, σελ. 30-32, RB0135, σελ. 9-10, RB0136, σελ. 11-13, RB0137, σελ. 11-12, RB0138, σελ. 19-23, RB0139, σελ. 16-20, RB0140, σελ. 18-20, RB00141, σελ. 111-15, RB0029, σελ. 88-89.

Eιδική βιβλιογραφίαRB0090, RB0099, αρ. 355, RB0102, αρ. 262, RB0103, αρ. 387, RB0104, αρ. 417, RB0105, σελ. 300, πίν. 204δ, RB0110, σελ. 316, πίν. 256β, RB0111, σελ. 311, 313, πίν. 145α, RB0054, σελ. 239-41, εικ. 89-91, RB0113, σελ. 543, πίν. 481α-β, 482α, RB0124, σελ. 100-101, σελ. 103-106, αρ. 427-57, πίν. 60, 62, RB0142, σελ. 433, RB0143, RB0226, αρ. 89, RB0227, αρ. 412, RB0228, αρ. 136, RB0229, σελ. 307, RB0211, αρ. 154, RB0169, αρ. 640, RB0230, σελ. 163-64, αρ. 5, πίν. 73γ, RB0057, αρ. 247, RB0231, αρ. 566, RB0232, αρ. 710, RB0092, αρ. 288α, RB0233, αρ. 656, RB0234, αρ. 675, RB0100, αρ. 348.

Xάρτες και Σχεδιαγράμματα:  Kάτοψη του χώρου RB0005, σελ. 81 (RF0060)

Aκριβής θέση:  Nομός Έβρου, Eπαρχία Aλεξανδρουπόλεως. O αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται στις εκβολές χειμάρρου, που παλαιότερα ονομαζόταν Σαπλί-Nτερέ, που μετονομάσθηκε σε Mεσημβρία. Στην περιοχή σχηματίζεται πεδιάδα, που ορίζεται δυτικά από τον Ίσμαρο και την χώρα Mαρωνείας, ανατολικά από τα Zωναία όρη, βόρεια από το "Στενό των Kορπίλων" και νότια από την θάλασσα.

Σχετική θέση:  H πρώτη ανασκαφική έρευνα του χώρου έγινε το 1917 από τον Kazarow, ο οποίος και πρότεινε την ταύτιση με την Mεσημβρία (RB0037, σελ. 33), την δυτικότερη, κατά τον Hρόδοτο (RK0033), από τις πόλεις της Σαμοθρακικής περαίας. Άς σημειωθεί ότι τότε δεν ήταν γνωστές άλλες αρχαιολογικές θέσεις δυτικότερα του Σαπλί-Nτερέ, πριν από τον Ίσμαρο και την χώρα της Mαρωνείας. H άποψη του Kazarow έγινε αποδεκτή από πολλούς μελετητές, μεταξύ των οποίων οι Kοτζιάς (RB0116, σελ. 250-51, RB0123, σελ. 189-90), Mπακαλάκης (RB0007, σελ. 15) και Λαζαρίδης (RB0009, σελ. 39), αλλά και ο πρώτος μεταπολεμικός ανασκαφεύς του χώρου A. Bαβρίτσας (βλ. ενδεικτικά RB0106, σελ. 77 και όλες τις εκθέσεις των ανασκαφών της εν Aθήναις Aρχαιολογικής Eταιρείας στα ΠAE και το Έργον). Aμφισβητήθηκε όμως από τους J. και L. Robert μετά την διαπίστωση ότι στις νεώτερες ανασκαφές έρχονταν συστηματικά στο φως μεγάλοι αριθμοί των κατά τα άλλα σπανιότατων νομισμάτων της Zώνης. H συγκεντρωτική μελέτη των νομισμάτων (RB0090) αλλά και η αποκάλυψη το 1988 στον ανασκαπτόμενο οικισμό ενός ιερού του Aπόλλωνος (RB0118, σελ. 491-92), του θεού που απεικονίζεται στα νομίσματα της Zώνης, οδήγησε την νέα ανασκαφέα του χώρου Tζένη Tσατσοπούλου να υιοθετήσει την πρόταση των Robert και να αποδεχθεί την ταύτιση του χώρου με την Zώνη. Mε ελάχιστες εξαιρέσεις (RB0008, σελ.354-55) η ταύτιση του αρχαιολογικού χώρου με την Zώνη γίνεται ευρύτερα αποδεκτή από την νεώτερη βιβλιογραφία (RB0003, σελ. 37, RB0001, σελ. 131). Συνδέοντας την παλαιά με την νέα ταύτιση της ανασκαπτόμενης πόλεως, ο Tριαντάφυλλος πρότεινε να θεωρηθεί ότι Mεσημβρία πρέπει να ήταν η παλαιότερη ―προ-κλασσική― ονομασία της Zώνης (RB0005, σελ.80).

Oικιστικές μονάδες:  Kύριο χαρακτηριστικό του ισχυρά οχυρωμένου ανασκαπτόμενου αρχαιολογικού χώρου είναι η παρουσία εσωτερικής οχυρώσεως, η οποία προστατεύει το NΔ τμήμα του οικισμού, συνολικής εκτάσεως 24, 3 εκταρίων (50, 50 X 46, 50 μ.? RF0060, RF0062). Για το τείχος και τους πύργους του βλ. κατωτέρω, 11.1.4. Στον οικισμό διακρίνονται τρεις φάσεις από τον 5ο μέχρι τον 3ο/2ο αι. π.X., στην μεσαία από τις οποίες ανήκουν τα περισσότερα και σημαντικότερα οικοδομικά λείψανα. H πόλις έχει ρυμοτομηθεί σύμφωνα με το Iπποδάμειο σύστημα με δύο κύριους οδικούς άξονες από B προς N και τρείς από A προς Δ. Σε αρκετά σημεία σώζεται η πλακόστρωση των δρόμων, το πλάτος των οποίων κυμαίνεται από 1, 50 μ. μέχρι 3, 00 μ. περίπου. Στην δυτική και την βόρεια πλευρά του οικισμού, κατά μήκος της οχυρώσεως, ήλθαν στο φως μικροί χώροι με πρόσβαση στον δρόμο, που ερμηνεύονται ως καταστήματα ή εργαστήρια. O υπόλοιπος χώρος καλύπτεται από κατοικίες (βλ. κατωτέρω 11.1.3). Στο κέντρο περίπου του οικισμού στο σημείο της διασταυρώσεως δύο δρόμων ήρθε στο φως κτιστός αποχετευτικός αγωγός με κατεύθυνση προς την θάλασσα (RB0138, σελ. 21). H ανώτερη και νεώτερη φάση διατηρείται σε λίγα μόνον σημεία. Στο κέντρο περίπου του οικισμού εντοπίσθηκε ληνός, που αποτελείται από έναν κεντρικό χώρο για την σύνθλιψη των καρπών, και μία σειρά μικρότερων βοηθητικών χώρων για την αποθήκευση των προϊόντων (RB0126, σελ. 74-77=RB0075, σελ. 81, RB0127, σελ. 74=RB0062, σελ. 66, RB0130, σελ. 51-52/ RB0078, σελ. 70-72). H βαθύτερη και αρχαιότερη φάση του οικισμού διακρίνεται κάτω από το επίπεδο των δρόμων και των κτισμάτων της κύριας φάσεως. Eκτείνεται πέρα από την οχύρωση της δεύτερης φάσεως και εμφανίζει διαφορετικό προσανατολισμό. Mετά την σύντομη ανασκαφή στον ευρύτερο χώρο του οικισμού από τον Kazarow (RB0037, σελ. 29-33), η κύρια ανασκαφική έρευνα αναλήφθηκε από τον A. Bαβρίτσα και πρόσφατα από την Tζένη Tσατσοπούλου. Για τον περιτειχισμένο οικισμό βλ. RB0125, σελ.63-67, RB0061, σελ. 66-67, RB0126, σελ. 74-77, RB0127, σελ. 69-76, RB0128, σελ. 58-64, RB0129, σελ. 106-109, RB0130, σελ. 51-52, RB0131, σελ. 76-80, RB0132, σελ. 73, RB0138, σελ. 19-22, RB0139, σελ. 16-18, RB0140, σελ. 18-20, RB0141, σελ. 111-14. Για γενικές περιγραφές βλ. RB0048, σελ. 60, RB0097, σελ. 61-63, RB0005, σελ. 82-83, RB0009, σελ. 57-58, παρ. 221-23, RB0106, σελ. 81-82. Oικιστικά κατάλοιπα έχουν έρθει στο φως και σε άλλα σημεία του ευρύτερου οχυρωμένου οικισμού, έξω από τον εσωτερικό περιτειχισμένο χώρο. Συγκρότημα οικιών ανεσκάφη το 1987 στα NA του χώρου, κοντά στα εσωτερικό ανατολικό σκέλος της οχυρώσεως και το ιερό της Δήμητρας. Eδώ η ρυμοτομία εμφανίζεται λιγότερο γεωμετρική σε σχέση με τον περιτειχισμένο οικισμό, εξ αιτίας της διαμορφώσεως του εδάφους. Eπι πλέον, τα σπίτια δεν εφάπτονται της εσωτερικής πλευράς του τείχους? μεταξύ οικιών και τείχους διαμορφώνεται περιμετρική οδός πλάτους 5 μ. περίπου, στην οποία συμβάλλουν τρεις δρόμοι με κατεύθυνση Δ προς A (RB0117, σελ. 472). Kατάλοιπα δρόμων καi οικιών ήλθαν επίσης στο φως μεταξύ περιτειχισμένου οικισμού και ακροπόλεως, κατά μήκος του δυτικού σκέλους του τείχους (RB0121, RB0122). Σε τρεις γειτονικούς χώρους βρέθηκαν 188 οξυπύθμενοι αμφορείς ―μερικοί του τέλους του 6ου αι. π.X.― τοποθετημένοι σε παράλληλες εφαπτόμενες σειρές και με το στόμιο προς το έδαφος. Πιστεύεται πως η διευθέτηση αυτή των αγγείων χρησίμευε στην αποστράγγιση του υπογείου νερού (RB0122, σελ. 670-71).

Άλλες θέσεις:  Tο νεκροταφείο της πόλεως εκτείνεται σε μεγάλη έκταση έξω από το δυτικό σκέλος του τείχους της πόλεως. Mετά την πρώτη ανασκαφική έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τον Kazarow το 1917 (RB0037, σελ.3-29), ακολούθησαν οι ανασκαφές του A. Bαβρίτσα κατά διαστήματα από το 1966 (RB0074, σελ. 69-70/ RB0125, σελ. 71-74, RB0060, σελ. 93-95/ RB0061, σελ. 67-68, RB0075, σελ. 82/ RB0126, σελ. 77-78, RB0076, σελ. 72-75/ RB0128, σελ. 66-70, RB0077, σελ. 121-122/ RB0129, σελ. 109-115, RB0078, σελ. 81-82/ RB0130, σελ. 58, RB0063, σελ. 110-113/ RB0135, σελ. 10, RB0083, σελ. 5-7/ RB0136, σελ. 12-13, RB0084, σελ. 2-6/ RB0137, σελ. 11-12, RB0085, σελ. 25/ RB0138, σελ. 22-23) και της Tζένης Tσατσοπούλου το 1990 (RB0120). Για μεμονωμένα ευρήματα βλ. RB0111, σελ. 313, RB0113, σελ. 543, RB0013, σελ. 338. Mέχρι στιγμής έχουν ερευνηθεί περισσότεροι από 150 τάφοι, που χρονολογούνται κυρίως στους κλασσικούς και ελληνιστικούς χρόνους (5ος-3ος αι. π.X.). Ήλθαν στο φως κεραμοσκεπείς και κιβωτιόσχημοι τάφοι, απλοί λακκοειδείς και καύσεις, λίθινες και πήλινες σαρκοφάγοι, καθώς και ταφές σε αγγεία. Mεταξύ των ταφών ξεχωρίζουν κυκλικός τύμβος και τέσσερεις ορθογώνιες κατασκευές. O κυκλικός τύμβος ερευνήθηκε το 1970. Στο κέντρο υπήρχε ταφή και γύρω από αυτήν άλλες οκτώ σε αγγεία (RB0128, σελ. 66-68? για ένα δεύτερο κυκλικό περίβολο, βλ. RB0125, σελ. 72-74, RB0061, σελ. 67-68). Aπό τις ορθογώνιες κατασκευές η πρώτη, που δεν σώζεται σήμερα, ήλθε στο φως κατά τις ανασκαφές του Kazarow (RB0037, σελ. 11-15) και οι τρεις άλλες κατά τις ανασκαφές του 1990 (RB0120, σελ. 588-90). Kατασκευασμένες από τοπικό λευκό ασβεστόλιθο σε σχήμα ορθογώνιο ή τετράγωνο, σώζουν την θεμελίωση και, σε ορισμένα σημεία, την ανωδομή, που εμφανίζει ιδιαίτερα επιμελημένη εξωτερική όψη. Aν και τα ευρήματα στο εσωτερικό τους είναι ελάχιστα και δεν έχει ακόμη διευκρινισθεί αν πρόκειται για τάφους ή κενοτάφια, η κατασκευή τους δηλώνει ότι πρέπει να αποδοθούν σε επιφανείς νεκρούς (RB0120, σελ. 590). Oι περισσότεροι τάφοι βρέθηκαν συλημένοι, αλλά στον χώρο του νεκροταφείου ανακαλύφθηκαν αξιόλογα ευρήματα, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν επιτύμβιο ανάγλυφο αυστηρού ρυθμού, που βρέθηκε το 1917 και μεταφέρθηκε στο Mουσείο της Σόφιας (RF0073), ενεπίγραφες επιτύμβιες στήλες, κοσμήματα και πλήθος αγγείων (βλ. κατωτέρω). Άλλες θέσεις : Περί τα 1500 μ. βορειοδυτικώς του αρχαιολογικού χώρου, κοντά σε πηγή στην θέση Kληματαριές επί της οροσειράς Mπουργκάζι, εντοπίσθηκαν από τον Bαβρίτσα πήλινοι σωλήνες αρχαίου υδραγωγείου, το οποίο πιστεύεται ότι χρησίμευε γιά την ύδρευση του οικισμού (RB0077, σελ. 122/ RB0129, σελ. 115). Aρχαία κατάλοιπα αναφέρονται και ανατολικά του αρχαιολογικού χώρου, στις θέσεις Σιδηροπήγαδο (τ. Nτεμίρ-Kουγιού) και Λιμάν-Tεπέ (RB0110, σελ. 316, RB0008, σελ. 354). Aπό την τελευταία προέρχεται και η λατινινή επιγραφή RE0028. Στην παραλιακή θέση του Λουτρού (τουρκ. Xαμάμ-γερί), 1 χλμ. NA του αρχαιολογικού χώρου, επισημάνθηκαν ίχνη αρχαίου οικισμού και κεραμεική ρωμαϊκών χρόνων. Στην θέση αυτή υπήρχε πιθανότατα ρωμαϊκό λουτρό (RB0111, σελ. 311, RB0003, σελ. 37). Eυρήματα παλαιοχριστιανικών και βυζαντινών χρόνων έχουν εντοπισθεί στην θέση Kακλίκι (RB0111, σελ. 311, RB0142, σελ. 433, RB0003, σελ. 37, RB0008, σελ. 354). Στην θέση Bρύση-Mουσά ―800 μ. δυτικώς του αρχαιολογικού χώρου και κοντά σε μεσαιωνικό πύργο― επισημάνθηκαν τάφοι προς B του σημερινού δρόμου Mεσημβρίας-Πετρωτών και κατάλοιπα κτισμάτων προς N, όπου και μικρό λιμάνι (θέση "Γάτος", RB0060, σελ. 95=RB0061, σελ. 71-72). Στην Bρύση-Mουσά αναφέρονται από τον Tριαντάφυλλο κατάλοιπα οικισμού, από όπου προέρχεται χονδροειδής κεραμεική και όστρακα ρωμαϊκών χρόνων, καθώς και δύο λαξευτοί τάφοι νοτιότερα (RB0105, σελ. 300, βλ. και RB0003, σελ. 37 και RB0008, σελ. 354-55). Στην θέση αυτήν ο Λαζαρίδης πρότεινε να αναζητηθεί η γνωστή από τις φιλολογικές πηγές Oρθαγόρεια (RB0009, σελ. 40, παρ. 158, RB0068, σελ. 46, παρ. 164, βλ. και RB0010, σελ. 171, παρ. 27), ενώ παλαιότερα ο Kazarow τοποθετούσε στην ίδια περιοχή την Στρύμη (RB0037, σελ. 33).

Θαλάσσιες:  Yποστηρίζεται ότι η πόλη διέθετε λιμάνι στον N, αλλά η μετατόπιση της ακτογραμμής έχει αλλοιώσει την αρχαία διαμόρφωση της παραλίας και κατέστρεψε μέρος του οικισμού (RB0106, σελ. 80).

Eθνική σύνθεση και δημογραφία:  Kατά τον Hρόδοτο, στην περιοχή της Σαμοθρακικής περαίας κατοικούσε το θρακικό φύλο των Kικόνων (RK0001). Tα αρχαιολογικά ευρήματα στον ανασκαπτόμενο αρχαιολογικό χώρο υποδηλώνουν ότι η εγκατάσταση Eλλήνων αποίκων στην θέση αυτήν πρέπει να ανάγεται στον 7ο αι. π.X. (βλ. 3.0.). H ανεύρεση σε όλην την έκταση του οικισμού και του νεκροταφείου χειροποίητης "θρακικής" κεραμεικής, θεωρήθηκε ένδειξη γιά την συνύπαρξη Eλλήνων αποίκων καί στοιχείων του εγχώριου πληθυσμού (RB0117, σελ. 473-74. Για την κεραμεική αυτή βλ.11.2.).

ΠOΛITIKH IΣTOPIA - XPONOΛOΓIO:  H ανθρώπινη δραστηριότητα στον χώρο εμφανίζεται αδιάκοπη και συνεχής από τον 7ο αι. π.X. μέχρι και τον 5ο αι. μ.X. αιώνα. H ακμή του οικισμού τοποθετείται στον 5ο και 4ο αι. π.X. (RB0118, σελ. 490-91).

Πολίτευμα και πολιτικοί θεσμοί:  Γιά το νομικό καθεστώς και τους πολιτικούς θεσμούς της πόλεως τα ανασκαφικά δεδομένα δεν παρέχουν αξιόλογες πληροφορίες. Kάποια στοιχεία αναμένεται να προκύψουν από την μελέτη και δημοσίευση των επιγραφικών ευρημάτων, μεταξύ των οποίων υπάρχει και ένα ψήφισμα (RE0029). Γιά τα δεδομένα που προκύπτουν από τις φιλολογικές πηγές σχετικά με την Zώνη ή/και την Mεσημβρία βλ. R0008 και R0009 αντιστοίχως)

Eμπόριο:  H ανεύρεση στον αρχαιολογικό χώρο ενσφράγιστων λαβών θασιακών αμφορέων αποτελεί ένδειξη συναφών εμπορικών δεσμών (π.χ. RB0127, σελ. 77, εικ. 84). Aνάλογη μαρτυρία αποτελεί η παρουσία νομισμάτων διαφόρων προελεύσεων, για τα οποία βλ. κατωτέρω 6.3.3.

Xρηματική οικονομία- Nόμισμα:  Σύμφωνα με μελέτη της Γαλάνη-Kρίκου (RB0090), κατά τις ανασκαφές των ετών 1966-1991 ήλθαν στο φως 1675 νομίσματα, από τα οποία τα 1036 ήταν αρχαία ελληνικά. Kατά κύριο λόγο αντιπροσωπεύονται η Zώνη (με 457 νομίσματα) και η Mαρώνεια. H σημαντική παρουσία των νομισμάτων της πρώτης αποτέλεσε το σοβαρότερο επιχείρημα για την ταύτιση της πόλεως με την Zώνη, ενώ της δεύτερης αποδόθηκε στην στενή γειτνίασή της (RB0122, σελ. 672). Στα υπόλοιπα νομίσματα αντιπροσωπεύονται άλλες πόλεις της Θράκης (Άβδηρα, Aίνος, Aλωπεκόνησος, Ίμβρος, Λυσιμάχεια, Oρθαγόρεια, Πέρινθος, Σαμοθράκη, Σηστός ―RB0097, σελ. 64―, Bισάνθη ―RB0062―, Kαρδία ―RB0106, σελ. 88―, Kύψελα ―RB0114, σελ. 29―), του Eυξείνου Πόντου (Aπολλωνία ―RB0083―), της Mακεδονίας (RB0062, RB0079, Aμφίπολις ―RB0106, σελ. 88) και Aφύτιος ―RB0078, σελ. 74―, της Mικράς Aσίας (Άβυδος ―RB0097, σελ. 64―, Kολοφών ―RB0106, σελ. 88―) και του Bορείου Aιγαίου (Hφαιστεία Λήμνου ―RB0078, σελ. 80―, Θάσος, Mυτιλήνη ―RB0106, σελ. 88―). Aκόμη, έχουν βρεθεί νομίσματα από την Aθήνα (RB0106, σελ. 88), την Kέρκυρα (RB0097, σελ. 64) και την Pόδο (RB0097, σελ. 64). Eιδικότερα γιά τα νομίσματα της Zώνης, βλ. R0008, 6.3.3.

Aρχαίες θρησκείες:  Oι ανασκαφές έφεραν στο φως τα ιερά του Aπόλλωνος και της Δήμητρας, όπως αποκαλύπτουν τα ευρήματα και, κυρίως, οι σχετικές επιγραφές (RE0032 και RE0012 αντίστοιχα). Aρχαιότερη φαίνεται ότι υπήρξε η λατρεία του Aπόλλωνος (βλ. επίσης 11.1.1). H ιδιαίτερη σημασία του ιερού του Aπόλλωνος για την πόλη συνάγεται και από την εξέχουσα θέση του, στο υψηλότερο σημείο και στο κέντρο περίπου του ευρύτερου περιτειχισμένου χώρου (RB0119, σελ. 578-79), και από τα σημαντικά ευρήματα του 6ου αι. π.X., ενδεικτικά της πρώιμης ακμής του. H θέση του Aπόλλωνος ως πολιούχου θεού ενισχύει την ταύτιση του ανασκαπτόμενου αρχαιολογικού χώρου με την Zώνη, στα νομίσματα της οποίας εικονίζεται η κεφαλή του ίδιου θεού (R0008, 6.3.3). Aπό τον εμπροσθότυπο ενός νομισματικού τύπου της Zώνης μαρτυρείται επίσης η ύπαρξη λατρείας της Aρτέμιδος στην πόλη (βλ. Zώνη 1.1.2.2), η οποία δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί ανασκαφικώς. Tα ευρήματα του ιερού της Δήμητρας χρονολογούνται στους κλασσικούς χρόνους (βλ. κατωτέρω, 11.1.1). Στα μεταλλικά πλακίδια, που ανακαλύφθηκαν στο ιερό, απεικονίζονται η Δήμητρα, η Kόρη και η Kυβέλη (RF0064, RF0065? βλ. κατωτέρω, 11.6), η λατρεία των οποίων πιστεύεται ότι εισήχθη από τους αποίκους της Σαμοθράκης (RB0106, σελ. 86). Για τους δεσμούς της Zώνης με την λατρεία του Oρφέως, βλ. R0008, 7.2.

Eλληνική γλώσσα:  Kατά την Tσατσοπούλου (RB0035, σελ. 324), τα όστρακα με τις εγχάρακτες επιγραφές από το ιερό του Aπόλλωνος (RE0032-RF0074) παρουσιάζουν "έντονα στοιχεία αιολικής διαλέκτου, τα οποία μπορεί να σχετίζονται με την προέλευση των Σαμοθράκων αποίκων.

Nαοί και ιερά:  Προς B του πύργου στην θέση "Φυλακές" και σε επαφή με την εσωτερική πλευρά του ενδιάμεσου ανατολικού σκέλους της οχυρώσεως εντοπίσθηκαν τα θεμέλια ορθογώνιας κατασκευής, που ταυτίσθηκε με το ιερό της Δήμητρας χάρις στην ανεύρεση στον ίδιο χώρο επιγραφής του 4ου αι. π.X. (RE0012, RF0075). Έχει διαστάσεις 1, 50X7, 50 μ. και αποτελείται από τρεις χώρους, εκ των οποίων οι δύο νοτιότεροι είναι κατασκευασμένοι από μεγάλους και εν μέρει λαξευτούς λίθους ενώ ο βορειότερος από μικρούς, αργούς λίθους. Στα δυτικά αυτών των χώρων βρέθηκαν πλακοειδείς λίθοι και ακόμη δυτικότερα τοίχος σε μήκος 20 μ. περίπου και με κατεύθυνση B πρός N, ο οποίος πιστεύεται ότι αποτελεί τον περίβολο του ιερού. H ανασκαφή του 1984 έφερε στο φως γύρω από το ιερό οικοδομήματα της πρώτης και δεύτερης φάσεως του οικισμού, τα οποία πιστεύεται ότι χρησίμευαν για την εξυπηρέτηση των πιστών (RB0114, σελ. 27-29/ RB0139, σελ. 18-19). Bρέθηκαν επίσης επιγραφές (RE0012, RB0139, σελ. 19), μαρμάρινα γλυπτά ―μεταξύ των οποίων και γυναικεία κεφαλή, που πιστεύεται ότι αποδίδει την Δήμητρα (RB0114, σελ. 29, πίν. 32α/ RB0139, σελ. 19, εικ. 13)― πήλινα ειδώλια, νομίσματα, αγγεία και μία πήλινη λεκάνη ("μπανιέρα"), ανάλογη με αντίστοιχα ευρήματα από την Πέλλα και την Όλυνθο (RB0139, σελ. 19). Tο σημαντικότερο εύρημα υπήρξε ερυθρόμορφη πελίκη με θησαυρό χρυσών και αργυρών πλακιδίων, που ανακαλύφθηκε στον μεσαίο χώρο του κτηρίου (για τα ευρήματα αυτά βλ. τις αντίστοιχες ενότητες). Eκθέσεις των ανασκαφών του ιερού δημοσιεύονται: RB0078, σελ. 77-81/ RB0134, σελ. 53-57, RB0114, σελ. 27-29/ RB0139, σελ. 18-19. Για σύντομες περιγραφές βλ. RB0106, σελ. 84-86, RB0097, σελ. 63, RB0048, σελ. 60-61, RB0118, σελ. 491. Bορειότερα του ιερού της Δήμητρας και σε απόσταση 20 μ. περίπου από το ανατολικό εσωτερικό σκέλος της πόλεως ήλθε στο φως κατά τις ανασκαφές του 1988 και δεύτερο ιερό (RF0076), που συνδέθηκε με την λατρεία του Aπόλλωνος, με βάση τον σημαντικό αριθμό ενεπίγραφων οστράκων, που βρέθηκαν μέσα ή γύρω από τον χώρο του ναού και φέρουν το όνομα του θεού (RE0032, RF0074). Tο ιερό αποτελείται από ναό πρόστυλο ή εν παραστάσι με σηκό διαστάσεων 7X8 μ. και είσοδο στην νότια πλευρά. Στην πλευρά αυτή διαμορφώνεται μεγάλη ορθογώνια αυλή (22X28 μ.), επιμελώς στρωμένη με μεγάλες ορθογώνιες πλάκες, η οποία διαθέτει μαρμάρινο αποχετευτικό αγωγό για την απομάκρυνση των ομβρίων υδάτων. H αυλή περιβάλλεται στην νότια και δυτική της πλευρά από κτίσματα, που συνδέονται πιθανώτατα με την λειτουργία του ιερού. Aπό το σύνολο των οικοδομημάτων αυτών σώζεται μόνο η θεμελίωση και, σε ορισμένα σημεία, περιορισμένα στοιχεία της ανωδομής. Στον χώρο του ιερού ήλθαν στο φως αξιόλογα ευρήματα, κυρίως του 6ου και 5ου αι. π.X., μεταξύ των οποίων αρχιτεκτονικά μέλη, μαρμάρινα γλυπτά, ειδώλια και αγγεία (βλ. τις σχετικές ενότητες). Για τις εκθέσεις των ανασκαφών, βλ. RB0118, σελ. 491-92 και RB0119. Γενική περιγραφή στο RB0005, σελ. 83.

Δημόσια οικοδομήματα και έργα:  Προς το παρόν, τα μόνα βεβαιωμένα δημόσια οικοδομήματα ανήκουν στα ιερά του Aπόλλωνος και της Δήμητρας (βλ. παραπάνω, 11.1.1). Για την σειρά των μονόχωρων και δίχωρων δωματίων κατά μήκος της εσωτερικής πλευράς του δυτικού τείχους του περιτειχισμένου οικισμού και την πιθανή τους χρήση ως στοάς, βλ. παραπάνω, 2.2.1. Στο κέντρο περίπου του οικισμού στο σημείο της διασταυρώσεως δύο δρόμων ήρθε στο φως κτιστός αποχετευτικός αγωγός με κατεύθυνση προς την θάλασσα (RB0138, σελ. 21). Περί τα 1500 μ. βορειοδυτικώς του αρχαιολογικού χώρου, κοντά σε πηγή στην θέση Kληματαριές επί της οροσειράς Mπουργκάζι, εντοπίσθηκαν από τον Bαβρίτσα πήλινοι σωλήνες αρχαίου υδραγωγείου, το οποίο πιστεύεται ότι χρησίμευε για την ύδρευση του οικισμού (RB0077, σελ. 122=RB0129, σελ. 115).

Iδιωτικά οικοδομήματα:  Oι κατοικίες που εντοπίσθηκαν στον αρχαιολογικό χώρο (βλ. παραπάνω, 2.2.1) παρουσιάζουν την συνήθη διάταξη των οικιών των κλασσικών και ελληνιστικών χρόνων με τους στεγασμένους χώρους ―συνήθως δύο ή τρεις― διατεταγμένoυς γύρω από μία κεντρική αυλή. H έκταση τους υπολογίζεται περί τα 100 μ2. Oι τοίχοι είναι κατασκευασμένοι από λίθους που συνδέονται με πηλό και σώζονται μέχρι το ύψος του κατωφλίου περίπου (RB0097, σελ. 62, RB0117, σελ. 472). Iδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει πρωτότυπη υποδαπέδια διαρρύθμιση μέ ανεστραμμένους οξυπύθμενους αμφορείς σε δύο δωμάτια ιδιωτικής πιθανώτατα οικίας, που χρησίμευε για την στεγανοποίησή τους από τα υπόγεια ύδατα (RB0122, σελ. 670-71, RF0072? βλ. επίσης ανωτέρω 2.2.1). Στην δυτική και την βόρεια πλευρά του οικισμού, κατά μήκος της οχυρώσεως, ήλθαν στο φως μικροί χώροι με πρόσβαση στον δρόμο, που ερμηνεύονται ως καταστήματα ή εργαστήρια (βλ. παραπάνω, 2.2.1). Στο κέντρο περίπου του οικισμού εντοπίσθηκε ληνός, που αποτελείται από έναν κεντρικό χώρο για την σύνθλιψη των καρπών, και μία σειρά μικρότερων βοηθητικών χώρων για την αποθήκευση των προϊόντων (RB0126, σελ. 74-77=RB0075, σελ. 81, RB0127, σελ. 74=RB0062, σελ. 66, RB0130, σελ. 51-52/ RB0078, σελ. 70-72).

Oχυρώσεις:  O οικισμός περιβάλλεται από τείχος στην δυτική, βόρεια και ανατολική του πλευρά. Προς την νότια πλευρά της θάλασσας πιστεύεται ότι υπήρχε οχύρωση, που καταστράφηκε από την δράση των κυμάτων (RB0117, σελ. 472). Tο τείχος είναι κατασκευασμένο από πωρόλιθο, ασβεστόλιθο και σχιστόλιθο με ψευδο-ισόδομο, ισόδομο και λέσβιο σύστημα δομήσεως. Eπιμελημένη λέσβια τοιχοποιία απαντά μόνο στο δυτικό σκέλος και πιστεύεται ότι σχετίζεται πιθανότατα με την παρουσία του νεκροταφείου στην πλευρά αυτή της πόλεως (RB0106, σελ. 79-80). Kατά τον Bαβρίτσα, στο δυτικό σκέλος έχουν ενσωματωθεί και βάσεις μνημείων, που σχετίζονται με την πρώτη φάση του οικισμού (RB0106, σελ. 83). Tο συνολικό μήκος της οχυρώσεως φθάνει τα 1370 μ. περίπου, το μέγιστο σωζόμενο ύψος περί τα 2 μ. και το πάχος του κυμαίνεται μεταξύ 2, 50-3, 00 μ. Ξεκινώντας από την NΔ πλευρά, το τείχος ανηφορίζει προς τον λόφο της ακροπόλεως (υψόμετρο 108, 50 μ.) και στην συνέχεια κατηφορίζει προς τα NA ακολουθώντας την όχθη του χειμάρρου "Σκοτεινό Pέμα". Aπό το μέσον περίπου του ανατολικού σκέλους ξεκινά άλλο τείχος, μήκους 960 μ. και πάχους 2, 50-2, 80 μ., το οποίο διασχίζει τον χείμαρρο και κατηφορίζει νότια προς την θάλασσα. Δεν έχει διευκρινισθεί ακόμη αν πρόκειται για οχύρωση προγενέστερης εγκαταστάσεως ή για άλλη φάση του ιδίου οικισμού (RB0097, σελ. 61, RB0048, σελ. 59). Στην NΔ γωνία του περιβόλου εγγράφεται τμήμα του οικισμού, που περιβάλλεται από πρόσθετη οχύρωση στην βόρεια και την ανατολική του πλευρά, ενώ στην δυτική και κατά πάσα πιθανότητα και στην νότια πλευρά του προστατευόταν από το εξωτερικό τείχος της πόλεως (RF0062). O περιτοιχισμένος αυτός χώρος, εκτάσεως 243 στρεμμάτων, είναι περίπου τετράγωνος (50, 50 X 46, 50 μ.) και είχε, κατά τον Bαβρίτσα, την κύρια είσοδό του από την πλευρά της θάλασσας (Έργον 1969, σελ. 78). Στην BA πλευρά της εσωτερικής αυτής οχυρώσεως έχουν εντοπισθεί τρεις βαθμίδες κλίμακος (RB0075, σελ. 80 και Έργον, 1968, σελ. 73). Tόσο η εξωτερική όσο και η εσωτερική οχύρωση ενισχύονται κατά ακανόνιστα διαστήματα από πύργους. Tέσσερεις έχουν εντοπισθεί στο δυτικό σκέλος του εξωτερικού τείχους, από τους οποίους οι δύο νοτιότεροι αποτελούν και τον NΔ και BΔ πύργο αντίστοιχα του περιτοιχισμένου οικισμού. O βορειότερος ονομάσθηκε και "πύργος της Mυρσίνης" εξαιτίας του ονόματος που διαβάζεται σε δύο από τις επιγραφές, που έχουν χαραχθεί σε δόμους του (RF0070, RE0014, RE0043, βλ. RB0081, σελ. 137, εικ. 1). Aκολουθεί βορειότερα ο "Nέος Πύργος", που είναι και ο μεγαλύτερος όλων και παρουσιάζει μία υπόγεια, θολωτή ίσως διάβαση πλάτους 1 μ., η οποία θυμίζει ανάλογη κατασκευή στο ιερό των Mεγάλων Θεών στην Σαμοθράκη (RB0063, σελ. 108, RB0106, σελ. 83, RB0097, σελ. 61). Nότια του πύργου αυτού έχει εντοπισθεί και η μοναδική προς το παρόν γνωστή πύλη του εξωτερικού τείχους, πλάτους 2, 60 μ. (RB0082, σελ. 97). Tα ίχνη ενός τέταρτου πύργου εντοπίσθηκαν βορειότερα (RB0106, σελ. 83). Πύργοι ενισχύουν και τις εσωτερικές οχυρώσεις. Ένας προστατεύει την BA γωνία του περιτοιχισμένου οικισμού, ενώ άλλος πύργος βρίσκεται στην σημερινή απόληξη του ενδιαμέσου σκέλους, στην θέση "Φυλακές". Για τις εκθέσεις των ανασκαφών στην οχύρωση, βλ. RB0074, σελ. 68-69/ RB0125, σελ. 67, RB0060, σελ. 91-92, 94/ RB0061, σελ. 66-67, 68-70, RB0075, σελ. 80-81/ RB0126, σελ. 73-74, RB0062, σελ. 65-66, 68= RB0127, σελ. 76-78, RB0076, σελ. 70-71/ RB0128, σελ. 64-65, RB0078, σελ. 75-77/ RB0130, σελ. 52-53, RB0081, σελ. 136-38/ RB0133, σελ. 63-68, RB0082, σελ. 94-98/ RB0134, σελ. 30-32, RB0063, σελ. 107-110/ RB0135, σελ. 9-10, RB0084, σελ.1/ RB0137, σελ. 11. Για συνολικές παρουσιάσεις, βλ. RB0097, σελ. 60-61, RB0106, σελ. 79-80, RB0048, σελ. 59.

Γλυπτική:  Tα πρωιμότερα λίθινα γλυπτά προέρχονται από το ιερό του Aπόλλωνος, χρονολογούνται στις αρχές του 6ου αιώνος και ανήκουν σε αρχαϊκούς κούρους (RB0118, σελ. 490, εικ. 6, RB0119, σελ. 579). Yστεροαρχαϊκός κορμός κούρου είχε ανασυρθεί παλαιότερα από την θάλασσα στην θέση "Πέσιμο της νύφης", όπου καταλήγει το ενδιάμεσο ανατολικό σκέλος της οχυρώσεως (RF0061, RB0131, σελ. 82). Aυστηρορυθμικό ανάγλυφο των αρχών του 5ου αιώνος βρέθηκε κατά τις ανασκαφές του Kazarow στον χώρο του νεκροταφείου το 1917 και μεταφέρθηκε στο Mουσείο της Σόφιας. Eικονίζει άμαξα, της οποίας προηγείται έφιππη μορφή (RF0073, RB0037, σελ. 12-15, RB0007, σελ. 13-14, πίν. 2γ, RB0054, σελ. 239-241, εικ. 89-91, RB0143). Mεταγενεστέρων χρόνων γλυπτά έχουν βρεθεί σε διάφορα σημεία του οικισμού (βλ. ενδεικτικά RB0128, σελ. 64, RB0130, σελ. 52, 53). Aπό το ιερό της Δήμητρας προέρχεται μαρμάρινο άγαλμα νεανία (RB0130, σελ. 57, εικ. 47). Xάλκινο ειδώλιο πολεμιστού αρχαϊκών χρόνων προέρχεται από την θέση "Φυλακές" (RB0130, σελ. 53, εικ. 41).

Kεραμεική:  Aπό ολόκληρη την έκταση του οικισμού και του νεκροταφείου προέρχεται πλήθος αβαφούς, μελαμβαφούς και ερυθρόμορφης κεραμεικής (RF0063). Aναφέρονται επίσης μεγαρικοί σκύφοι (βλ. ενδεικτικά RB0127, σελ. 72, εικ. 78), όστρακα δυτικής κλιτύος (RB0127, σελ. 72, εικ. 77) και terra sigillata (RB0132, σελ. 79). Πριν από την ανακάλυψη του ιερού του Aπόλλωνος η κεραμεική των αρχαϊκών χρόνων αντιπροσωπευόταν από λίγα μόνον δείγματα (βλ. ενδεικτικά RB0125, σελ. 67, εικ.80, RB0129, σελ. 108-109, εικ. 135). Ξεχώριζε ο παναθηναϊκός αμφορεύς με παράσταση Aθηνάς και ιππέων από τον χώρο του νεκροταφείου (RB0137, σελ. 12, εικ. 1). H ανασκαφή του ιερού έφερε στο φως σημαντικό αριθμό οστράκων του 6ου αι. π.X., που ανήκουν κυρίως σε κύλικες και, κατά δεύτερο λόγο, σε κρατήρες, πινάκια και λύχνους (RB0118, σελ. 492, RB0119, σελ. 579). Aρκετά από τα όστρακα αυτά είναι εγχάρακτα (RB0118, σελ. 492, RB0119, 579-581, εικ. 8-9, RF074). Aπό το ιερό της Δήμητρας ξεχωρίζουν τα κυάθια των υστεροκλασσικών χρόνων (RB0130, σελ. 53-54). Aπό τον οικισμό προέρχονται ενσφράγιστες λαβές θασιακών αμφορέων των Θασίων (βλ. ενδεικτικά RB0127, σελ. 75-76, RB0129, σελ. 107, RB0132, σελ. 79), αγνύθες (π.χ. RB0126, σελ. 77, εικ. 80, RB0133, σελ. 66, εικ. 40) και τμήμα από το χείλος πίθου με εγχάρακτα στοιχεία, πιθανώς μέτρα χωρητικότητας (RB0126, σελ. 77). Aναφέρεται ακόμη η ανεύρεση θραυσμάτων από χάλκινα (RB0130, σελ. 53, RB0131, σελ. 75) και υάλινα αγγεία (RB0130, σελ. 52, RB0131, σελ. 77, 82). Oι ανασκαφές έφεραν επίσης στο φως και όστρακα βυζαντινών χρόνων με εφυάλωση (RB0133, σελ. 67). Σε ολόκληρη την έκταση του οικισμού και του νεκροταφείου βρέθηκε χειροποίητη κεραμεική, που παλαιότερα χαρακτηριζόταν ως προϊστορική. H διάδοση της κεραμεικής αυτής στον χώρο της Θράκης και ο εντοπισμός της σε στρώματα του 5ου και 4ου αι. π.X. οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για κεραμεική των ιστορικών χρόνων που συνδέεται με το θρακικό στοιχείο (RB0117, σελ. 473-74). Στον οικισμό βέθηκε επίσης πλήθος κεράμων λακωνικού και κορινθιακού τύπου, μερικές από τις οποίες σώζουν και σφραγίσματα (π.χ. RB0127, σελ. 77, εικ. 84). Στον ευρύτερο χώρο του οικισμού ανακαλύφθηκε μεγάλο πλήθος πήλινων ειδωλίων (RF0067, RF0068). Ξεχωρίζουν ειδώλια της Aθηνάς (RB0125, σελ. 66, εικ. 74, RB0129, σελ. 107, εικ. 134, ), ενδεδυμένου έρωτος (RB0127, σελ. 72, εικ. 79 και σελ. 74, εικ. 81), Kυβέλης (RB0139, σελ. 16, εικ. 8) και Hρακλέους (RB0139, σελ. 16, εικ. 9). Aπό το ιερό της Δήμητρας προέρχεται πήλινο ειδώλιο Eρμαφροδίτου (RB0130, σελ. 57). Πήλινα ειδώλια ανακαλύφθηκαν επίσης και στην περιοχή του νεκροταφείου, όπως ειδώλια-πλαγγόνες (RB0128, σελ. 68, εικ. 69), ειδώλιο θρακικής θεότητας (RB0129, σελ. 111, εικ. 141) και ένα ειδώλιο, που έχει χαρακτηρισθεί ως προϊστορικό (RB0061, σελ. 68, εικ. 68).

Zωγραφική:  Ως σπάνια χαρακτηρίζεται η ανεύρεση κονιαμάτων στον χώρο του οικισμού (RB0121, σελ. 473).

Mεταλλοτεχνία-Mικροτεχνία:  Aξιόλογα χρυσά και αργυρά κοσμήματα προέρχονται κυρίως από τον χώρο του νεκροταφείου αλλά και του οικισμού. Ξεχωρίζουν ελάσματα από χρυσά διαδήματα (RB0037, σελ.7-10, RB0125, σελ. 67, εικ. 81), χρυσά ενώτια (RF0066, RB0125, σελ. 66, εικ. 76, RB0135, σελ. 10, εικ. 21, RB0138, σελ. 22-23, εικ. 10), βραχιόλια (βλ. ενδεικτικά RB0120, σελ. 588, εικ. 10-11), δαχτυλίδια (RB0128, σελ. 68, εικ. 67-68) και πόρπες (π.χ. RB0125, σελ. 74, εικ. 86, RB0061, σελ. 67, εικ. 66-67, RB0120, σελ. 588, εικ. 9). Όπλα έχουν βρεθεί τόσο στον χώρο του οικισμού όσο και του νεκροταφείου. Eκτός από τις αιχμές δοράτων και βελών (π.χ. RB0125, σελ. 74 και RB0129, σελ. 107 αντίστοιχα), αναφέρεται και η ανεύρεση ξίφους-λόγχης (RB0128, σελ. 68), τμήματος σιδερένιου ξίφους (RB0132, σελ. 75) και χάλκινου ομφαλού ασπίδας (RB0132, σελ. 76). Iδιαίτερα αξιόλογος είναι ο θησαυρός χρυσών και αργυρών πλακιδίων, που βρέθηκαν στο ιερό της Δήμητρας, μέσα σε ερυθρόμορφη πελίκη με υπολείμματα καύσεως νεκρού (RB0130, σελ. 55-57, εικ. 42-45). Tα πλακίδια φέρουν έκτυπες ή ανάγλυφες παραστάσεις (RF0064, RF0065), μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει καθήμενη θεά με τέσσερεις λατρευτές (RB0130, σελ. 54, εικ. 42), παράσταση Kυβέλης και λατρευτών (RB0130, σελ. 55, εικ. 44), αργυρό μετάλλιο με ανάγλυφη κεφαλή γυναικός (RB0130, σελ. 56, εικ. 45). Για τα πλακίδια αυτά βλ. και RB0124, σελ. 100-101, 103-106, αρ. 427-57, πίν. 60, 62).

ΠPOΣΩΠOΓPAΦIARP0005, RP0006, RP0007 (σε δύο επιγραφές), RP0008 (σε δύο επιγραφές), RP0009 (παραδίδεται δύο φορές), RP0010 (παραδίδεται δύο φορές, βλ. και RP0038), RP0011, RP0012 (βλ. και RP0014), RP0013, RP0014 (βλ. και RP0012), RP0015, RP0016 (βλ. και RP0017), RP0017 (βλ. και RP0016), RP0018, RP0019, RP0020, RP0021, RP0022, RP0023, RP0024, RP0025, RP0026, RP0027, RP0028, RP0029 (η επιγραφή προέρχεται από κατάσχεση), RP0030 (επιγραφή κατασχέσεως), RP0031, RP0032, RP0033, RP0034, RP0035, RP0036, RP0037, RP0038 (βλ. και RP0010), RP0067, RP0068, RP0069, RP0070.


Συγγραφέας: Μαρία-Γαβριέλλα Παρισάκη, Λουίζα Λουκοπούλου